iklan

HEADLINE, POLÍTIKA

PM Xanana ho delegasaun fila mai TL hafoin vizita Provínsia Hunan

PM Xanana ho delegasaun fila mai TL hafoin vizita Provínsia Hunan

Primeiru-Ministru vizita rezidénsia líder istóriku Mao Zedong. Foto/GPM

DILI, 17 Abríl 2025 (TATOLI)-Primeiru-Ministru (PM), Xanana Gusmão, ho delegasaun fila hikas mai Timor-Leste  (TL) hafoin hala’o vizita bá Provínsia Hunan, iha Xina.

Primeiru-Ministru hateten vizita bá Provínsia Hunan ne’e, tanba hetan konvite husi Governadór Hunan, liuliu kona-ba sister city no kooperasaun ne’ebé Hunan halo ho munisípiu Manatutu iha setór agríkola dezde 2014.

“Ha’u bá tiha ona Hunan iha 2014 no 2017, maibé ha’u la haree buat ruma ne’ebé ita temi karik impresionante, maibé foin daudaun ha’u bá sente katak apreende buat barak, apreende buat boot ida hanoin ba oin nian. Ami bá la’ós  vizita ofisiál, maibé Hunan konvida ami bá para apreende iha área agrikultura no seluk tan”, Xanana hateten iha Aeroportu Komoro, Dili.

Nia haktuir katak Hunan nia kooperasaun ho Manatutu iha tinan kotuk kompleta aniversáriu ba da-10 iha área agrikultura nian, nune’e vizita foin lalais ne’e lori mós Prezidente Autoridade Munisípiu sira seluk bá haree diretamente prosesu dezenvolvimentu setór agrikultura, ortíkultura no seluk tan.

Xanana dehan Hunan nia kooperasaun ne’e foin lalais apoiu tan ambulánsia, mákina agríkola nian no sira mós kontinua apoia iha área edukasaun, saúde no seluk tan.”Buat sira ne’e ita temi karik fraternidade umana”, nia salienta.

Xefe Governu esplika mudansa dezenvolvimentu Hunan nian katak hahú dezenvolvimentu hothotu iha tinan 2000, momentu ne’ebá Hunan hanoin ona dezenvolve iha área saida-saida, sira hahú estuda to’o 2010 sira sente katak bele ona hahú halo buat ruma.

“Ha’u bá vizita Hunan 2014, 2017 no agora ne’e hanesan haree katak buat ida bolu espíritu inovasaun ho mundu agora buat oioin ho problema la’ós de’it funu, maibé kompetisaun merkadoria no seluk tan ne’ebé bele aprezenta iha merkadu internasionál”, afirma.

Nia adianta ho susesu sira ne’e hatudu ba timoroan katak presiza hanoin luan no naruk nu’udar jerasaun foun prepara aan, tanba laiha liafuan ida nunka tarde, maibé oinsá mak hanoin ona halo buat foun ruma.

Nia salieta iha vizita Hunan ne’e lori mós Prezidente Autoridade Baukau, Manufahi, Kovalima, Manatutu, no Ainaru  no mós hahú hanoin oinsá buka dalan halo mudansa ba dezenvolvimentu tanba vizita ne’e atu apreende no Provínsia Hunan ne’ebé loke hanoin hakarak apoia Timor-Leste nia dezenvolvimentu.

Xefe Ezekutivu dehan buat sira ne’e la’o nafatin no daudaun Governu mós hahú ho desentralizasaun,  ida-ne’e la’ós de’it ba ema ne’e planu di’ak ba finansa mak kaer administrasaun, maibé atu dudu empreza ki’ik sira hahú kedas husi munisípiu. “Ita dudu empreza sira ne’e iha fatin hothotu, nune’e bele halo mudansa ka redús tiha importasaun, nune’e osan ne’ebe bá li’ur ne’e tama fali ba povu nia liman”, nia dehan.

Iha fatin hanesan, Ministru Administrasaun Estatál, Tomás Cabral, hateten vizita ida-ne’e hola parte kooperasaun entre Provínsia Hunan ho munisípiu Manatutu no iha 2024 loke tan ba munisípiu sira seluk.

“Akordu inisiál ne’e ba interkámbiu haat – agrikultura, interkambiu kulturál, rekursu-umanu no sósiu ba agrikóla. Foin daudaun ekipa bá vizita fatin barak. Governu Hunan Xina iha vontade atu halo investimentu iha ita-nia rai”, dehan.

Tuir nia, iha tempu badak sei responde filafali inísiu koperasaun tanba iha Setembru sei iha konferénsia boot iha Hunan no sira sei bolu mós Timor-Leste bá partisipa.

Nia haktuir akordu kooperasaun Hunan ho Manatutu ne’e kada tinan halo renovasaun no tinan ida-ne’e sei iha renovasaun ba programa sira ne’ebé foin lalais diskute iha área pekuária, agrikultura no peska no sei alarga tan ba munisípiu sira seluk ne’ebé bele hetan posibilidade ba apoiu kooperasaun iha área agríkola.

Durante loron lima vizita, husi 13 to’o 17 fulan-Abríl, Governu aprezenta projetu kooperasaun ne’ebé propoin ba munisípiu idaidak iha Timor-Leste, ne’ebé foka iha área agrikultura, pekuária no peska nian, ho objetivu atu estabelese parseria foun ho autoridades Provínsia Hunan nian.

Iha loron 14 Abríl, Xefe Governu fó omenajen ba líder istóriku Mao Zedong, ho vizita ida bá prasa no antiga rezidénsia, ne’ebé lokaliza iha Shaoshan. Iha loron hanesan, vizita Institutu Jeolojia Provínsia Hunan nian, ne’ebé  hala’o sorumutu ida ho responsavel sira instituisaun nian hodi esplora oportunidade ba kooperasaun sientífika no téknika.

Halo mós vizita bá Parke Industriál Zhuzhou Beidou,  Sentru Espozisaun Fogu Artifisiál Internasionál Liuyang Qingtai, Sidade Industriál Intelijente empreza Zoomlion nian, no mós vizita bá instalasaun Royal Group Hunan Youshi Dairy Co. Ltd. Vizita sira-ne’e ho objetivu atu identifika oportunidade investimentu no transferénsia koñesimentu ba Timor-Leste.

Jornalista : Arminda Fonseca

Editora : Maria Auxiliadora

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!