DILI, 28 Abríl 2025 (TATOLI) – Kardeál sira deside ona katak inísiu Konklave atu hili Amu-Papa foun komesa iha loron 07 fulan-Maiu, haktuir husi imprensa Santa Sé.
“Kardeál sira deside inísiu Konklave iha 07 Maiu”, nota ne’e dehan.
Desizaun ne’e fó sai hafoin reuniaun Dalimak Kongregasaun Jerál Kardeál sira ne’ebé prezente iha Roma, ne’ebé realiza iha segunda-feira ne’e.
Konklave sei hala’o iha Kapela Sistina, iha Vatikanu, ne’ebé sei taka ba vizitante durante loron ne’e.
Reuniaun Kongregasaun Jerál ne’e marka prezensa husi Kardeál sira iha mundu tomak, inklui Timor-Leste mak Don Virgílio do Carmo da Silva, nu’udar úniku Kardeál timoroan.
Lembra katak Papa Francisco hakotu iis iha loron 21 Abríl no haloot ona iha Bazílika Santa Maria Maiór iha loron 26 Abríl. Daudaun Igreja Katólika laiha Papa, tanba ne’e Kardeál sira sei hili papa foun iha Konklave.
Konklave, Tradisaun hili Papa foun
Ho Papa Francisco nia mate, oras ne’e Igreja Katólika tama ona iha períodu sede vakante, períodu ne’ebé tronu papál mamuk. Atu hili susesór ba Amu-Papa, iha tempu badak sei hala’o konklave ida.
Saida mak Konklave?
Konklave mak prosesu formál atu hili Amu-Papa foun husi kardeál sira-ne’ebé elejivel husi Igreja Katólika Romana. Termu “konklave” mai husi lian Latin cum clave, signifika “ho xave” – deskreve prátika atu izola Kardeál sira iha Kapela Sistina, nune’e sira bele diskute no vota ho livre, lahó interferénsia husi li’ur.
Etapa sira Konklave nian:
- Períodu Sede Vakante
Hafoin Amu-Papa mate ka rezigna-aan, tronu papál deklara mamuk. Kna’ar administrasaun Igreja nian iha períodu ne’e hala’o husi Camerarius (Camerlengo), to’o Amu-Papa foun ida hetan eleitu.
- Konvokatóriu ba Eleitór Kardeál sira
Kardeál sira ho idade menus husi tinan 80 hetan konvokasaun ba Vatikanu. Sira tuir série enkontru preliminár sira-ne’ebé hanaran kongregasaun jerál sira, hodi prepara ba konklave.
- Entrada ba Kapela Sistina
Ho solene, Kardeál sira la’o iha prosisaun bá Kapela Sistina. Akompaña ho knananuk husi Veni Creator Spiritus, sira husu orientasaun husi Espíritu Santu molok prosesu ne’e hahú. Hafoin ida-ne’e, área konklave nian taka metin no haketak husi mundu esternu.
- Juramentu no xave
Kardeál sira promete atu mantein segredu eleisaun nian no labele hetan influénsia husi partidu sira husi li’ur. Depois ema sira-ne’ebé la’ós kardeál hotu sai, hakilar “Extra omnes!” lian, marka inísiu ofisiál konklave nian.
- Votasaun
To’o votu haat bele fó kada loron. Kardeál hakerek naran kandidatu ne’ebé nia hili, hafoin tau boletin votu nian iha kontentór espesiál ida iha altár leten.
- Suar metan no mutin
Karik iha kandidatu ida mak hetan votu datoluk rua, votu sira-ne’e sunu no hamosu suar metan (fumata nera). Wainhira eleitu ona, suar mutin (fumata bianca) sa’e nu’udar sinál ida katak Amu-Papa foun eleitu ona.
- Simu no Anúnsiu Amu-Papa Foun nian
Husu ba kardeál eleitu atu deklara ninia vontade no hili naran papál ne’ebé nia sei uza. Hafoin, nia mosu iha varanda Bazílika São Pedro nian ba dahuluk nu’udar Amu-Papa foun, akompaña ho anúnsiu ofisiál: “Habemus Papam!” ka “Ita iha Amu-Papa!
Signifikadu kle’an husi Konklave la’ós de’it prosesu administrativu ida maibé momentu espirituál ida-ne’ebé signifikativu.
Kardeál sira reza no medita, hodi buka orientasaun divina atu hili bibi-atan ne’ebé loos ba sarani Katóliku sira iha mundu tomak. Iha nia tradisaun sékulu barak, konklave sai hanesan símbolu ba kontinuidade, unidade no santidade Igreja Katólika nian.
Notísia Relevante: Kandidatu forte na’in-lima atu troka Papa Francisco no tradisaun hili Papa foun
TATOLI
