DILI (TATOLI)—Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão hakuak Taur Matan Ruak ho José Naimori Bucar hodi afirma ba oin “Ita mak ne’e” tula iha kabas Responsabilidade, devér atu serbí ho di’ak ida ne’e mak sira nain tolu nia kompromisu.
“Hakuak boot ba povu tomak, hakuak boot ba kompañeiru partidu KHUNTO, PLP ho CNRT, ba oin ita mak ne’e,” Prezidente Partidu CNRT, Xanana Gusmão afirma iha konferénsia imprensa ne’ebé akompaña hosi nia kompañeiru nain rua (Taur Matan Ruak ho José Naimori Bucar) iha Singapura foin lalais ne’e.
Tuir gravasaun video ne’ebé mak tatoli asesu hosi mídia Aliansa Maioria Parlamentár (CNRT, PLP, KHUNTO) ohin, Xanana konsidera, sira nain tolu nia hamutuk nu’udar momentu istóriku.
“Povu Timor Lorosa’e, ohin ha’u bele dehan loron istóriku ida ne’ebé hosi KHUNTO konselleiru José Naimori, hosi PLP Taur Matan Ruak, no ha’u nia an rasik. Ami hakarak fó mensajen ba povu tomak, mensajen, konfiansa, mensajen hakmatek nian tanba depois de rona tiha direjente partidu PLP ho KHUNTO kona ba ita nia situasaun iha ita nia rai laran, ami hotu sente obrigasaun boot atu responde ba interese nasaun nian. Ohin ami haree fila fali ba akordu partidu polítiku entre partidu nain tolu ne’ebé ami asina tiha iha loron hirak liu ba.” Xanana esplika.
Hodi kontinua dehan, Ami iha ne’e mós hato’o ami nia respeitu tomak ba Prezidente da Repúblika, Dr Francisco Guterres Lu Olo, ami mos sauda instituisaun estadu nian tomak, hodi afirma katak partidu tolu ne’ebé tuir sira nia konferénsia ida-idak harii Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) atu dehan de’it katak ami prontu atu responde ba situasaun difisil ne’ebé mosu daudauk.
AMP la fó kulpa ba ema ida, nu’udar partidu polítiku ami sente responsabilidade boot katak, ami tenke prepara an atu bele fó dalan di’ak ida hodi hasai povu hosi krize polítika ida ne’e.
Negosiador Prinsipál Fronteira Marítima ne’e mós haktuir, Prezidente da Repúblika hakerek mai ha’u hodi dehan katak, sente orgullu tebe-tebes tanba situasaun ida ne’e iha aspetu pozitivu boot ida. Sosiedade komesa diskute konstituisaun, komesa komprende ita nia prosesu konstrusaun estadu. Ha’u mos konkorda, Taur Matan Ruak mós konkorda, José Naimori mós konkorda, ho afirmasaun Prezidente da Repúblika nian. Katak, situasaun hanesan ne’e maka lori ita atu komprende di’ak liu tan prosesu konstrusaun estadu, no konstrusaun nasaun.
Ami nain tolu sente katak dalan atu rezolve situasaun ida ne’e, iha Prezidente Repúblika Dr. Francisco Guterres Lu Olo nia liman. Ami espera Prezidente da Repúblika sei kumpre konstituisaun no ami sei fó apoiu tomak para kumpre konstituisaun, tanba konstituisaun mak garante vida ba estadu tomak no vida ba nasaun tomak.
Atu dehan de’it, ba povu tomak katak, lalika laran taridu, lalika preokupa barak, iha difikuldade hanesan ne’e mak ita hotu bele buka tau hamutuk ita nia hanoin.
Dala ruma ema bele husu nusa mak Taur ho Xanana hirus malu tiha agora hakuak malu. Nu’udar umanu, ita hotu iha ita nia komportamentu sira loro-loron nian, hahú hosi uma laran, iha viziñu ninian, no iha suku, buat sira ne’e hotu. Maibé kuandu interese nasionál mosu, ami nain rua haree katak, buat ida entre ami nain rua ki’ik demais tanba ida ne’e, ha’u. la temi korajen, maibé ami iha kompromisu dehan katak, ami nain tolu sei bele lori knaar ne’ebé karik estadu bolu.
Husu boot ba povu tomak hakmatek hanesan ohin loron, ha’u kontente, haksolok tebe-tebes bainhira Prezidente PLP ho konselleiru Naimori, mai fó hatene mai ha’u katak, povu tomak, sosiedade tomak hakmatek. Kapás, ita hatudu maturidade polítika, ita hatudu katak ita iha kbiit atu lori ita nia estadu ne’e ba oin.
Ami la ko’alia buat barak, ami ko’alia hanesan bloku ida ne’ebé tenke prepara an atu responde ba situasaun ne’ebé bele mosu e bele mai iha bloku nia liman, Ami prontu, fiar ba. Fiar ba katak AMP prontu, AMP sei la obriga ema ida. Liu-liu, sei la obriga Prezidente da Repúblika atu viola konstituisaun, ne’e ami nia kompromisu ne’ebé boot tebes, mais se AMP hetan konfiansa polítika bele fiar ba ami sei hala’o ami nia responsabilidade hodi serbí. Serbí nasaun, serbí povu e hametin ita nia estadu.
Atu hakotu lia Xanana dehan objetivu afirmasaun ne’ebé nia halo hodi responde no halakon tiha espekulasaun oin-oin katak partidu nain tolu nia órgaun sira mak kria situasaun hanesan ne’e.
Ohin ami nain tolu fó hatene ba povu tomak ami sei simu ho responsabilidade tomak saida de’it. Responsabilidade devér atu serbí ho di’ak ida ne’e mak ami nia kompromisu.
“Hakuak boot ba kompañeiru partidu KHUNTO, PLP ho CNRT, ba oin ita mak ne’e,” Xanana enkoraja tan.
Antes ne’e Prezidente Partidu Libertasaun Popular-PLP, Taur Matan Ruak, lori estrutura PLP ho KHUNTO tomak nia naran hato’o parabéns ba Prezidente CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão, ba nia desizaun hodi lidera hikas partidu CNRT hafoin Xanana demite an hosi kargu iha kongresu estraordináriu CNRT nian, bainhira rona tiha rezultadu eleisaun lejizlativa 2017 nian.
Nu’udar kompatriota ba Xanana Gusmão iha prosesu luta hasoru inimigu hodi defende ukun rasik an, Taur sente kontente tanba dala ida tan Xanana Gusmão revoga nia desizaun ne’ebé Xanana rasik halo hodi suspende nia kargu nu’udar Prezidente ba partidu CNRT pos de eleisaun lejizlativa 2017 nian.
Nune, Taur promete katak, nia (Taur-red) ho konselleiru Partidu KHUNTO, Naimori sei fó apoiu tomak ba CNRT ho Xanana Gusmão hodi kontinua konsertasaun polítika ne’ebé CNRT, PLP, KHUNTO hatudu ona iha Parlamentu Nasionál liuhosi sombriña Opozisaun Aliansa Maioria Parlamentár.
“Imi tranzmite ba nia Xanana, ami rua Naimori mai hamutuk ho Xanana. Tranzmite mós ba povu katak, Taur Matan Ruak ho Xanana Gusmão dala ida tan hamutuk,” Taur Matan Ruak apela.
Nune’e iha parte seluk, Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão orienta ba partidu opozisaun ne’ebé hamahan an iha Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) simu de’it orientasaun hosi Taur Matan Ruak bainhira nia (Xanana) sei hala’o servisu iha li’ur, inklui Partidu CNRT mós.
Mensajen Xanana Gusmão ne’e tranzmite hosi Sekretáriu Jerál Partidu CNRT, Francisco Kalbuady Lay bainhira partisipa Primeiru Kongresu Nasionál Partidu Libertasaun Popular (PLP) iha otél Novo Turizmu, Sábadu (11/11).
(Ekipa Redasaun)
