DILI, 15 juñu (TATOLI) – Prezidente Movimentu Asaun Ekonomia Komunitária (MAEKOM) hamutuk ho ekipa hasoru malu ho Komisaun Planu Rekuperasaun Ekonomia Timor-Leste, ho objetivu atu fahe konseitu investimentu iha setór produtivu no dezafíu ne’ebé enfrenta hodi rekomenda ba Governu atu buka solusaun hamutuk.
Iha enkontru ne’e, MAEKOM fó rekomendasaun ba komisaun ne’ebé lidera husi eis Ministru Planeamentu no Finansa, Rui Augusto Gomes.
“Ohin, ha’u konvida MAEKOM hodi partilla informasaun kona-ba sira-nia esperiénsia no konseitu investimentu setór produtivu hanesan hakiak manu broiler. Ita fahe hanoin atu rekupera ita-nia kresimentu ekonomia no kontinua mantein ba kresimentu ne’ebé iha ona, no mós haree ba investimentu setór privadu hodi haburas kresimentu ekonomia nasaun”, relata Koordenadór Komisaun Planu Rekuperasaun Ekonomia, Rui Augusto Gomes iha ámbitu enkontru ho ekipa MAEKOM iha salaun enkontru Unidade Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (UPMA), Palásiu Governu, segunda ne’e.
Ekipa Rekuperasaun Ekonomia sei haree kle’an aspetu ne’ebé impede kresimentu ekonomia durante surtu COVID-19, no mós fó atensaun másimu ba setór ne’ebé importante ba rekuperasaun ekonomia nasaun nia iha futuru.
“Rekuperasaun ekonomia haree iha aspetu rua hanesan aspeitu sosiál, kobre ba saúde no edukasaun ne’ebé ita haree didi’ak atu Estadu hahú investe iha setór sosiál sira ne’e, ezemplu maka hadi’ak rekursu umanu hanesan hahú dijitaliza sistema edukasaun hodi prepara ita-nia ema ho kualidade ba futuru dezenvolvimentu, no seluk tan maka aspetu institusionál, maibé presiza revee lejizlasaun ne’ebé impede kresimentu ekonómika durante ne’e, mudansa instituisaun, no kria fundu ba inovasaun ba produtu rai-laran,” dehan xefe ekipa ne’e.
Ekipa Planu Rekuperasaun Ekonomia sei konsidera hotu rekomendasaun sira husi MAEKOM no entidade sira seluk hodi hato’o relatóriu ne’e ba Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak iha loron-60 nia laran.
“Modelu kresimentu ekonómiku ne’ebé ita atu rekomenda ba Governu mak kresimentu ekonomia inkluzivu no intensivu kapitál,” Rui Augusto Gomes subliña.
MAEKOM Rekomenda Fó Kréditu ho Funan Ki’ik Hodi Hakiak Manu Broiler
Prezidente MAEKOM, Rui Manuel de Castro Pereira agradese ba komisaun ne’ebé konvida ekipa MAEKOM dahuluk iha sira-nia misaun hodi aprezenta investimentu movimentu ne’e iha setór produtivu, nune’e sira bele elabora modelu planu rekuperasaun ekonomia ida di’ak liu ba Timor-Leste iha futuru.
“MAEKOM aprezenta rekomendasaun 13 hodi ekipa bele avalia no hato’o rekomendasaun ba Governu. Rekomendasaun importante ne’ebé MAEKOM hato’o hodi Governu bele injeta kapitál ba banku ho funan-ki’ik atu fasilita hakiak-na’in sira bele halo kréditu hodi habelar sira-nia investimentu iha futuru,” dehan Prezidente MAEKOM, Rui Manuel de Castro Pereira.
Rui Castro rekoñese durante ne’e, MAEKOM seidauk hatene serteza polítika Governu atu proteje investimentu setór produtivu.
“Banku sira iha Timor-Leste fó jurus kréditu ne’ebé a’as husi porsentu 10 to’o 14, ne’e bele hamate investimentu nasionál. Dezafíu sira ne’ebé setór privadu enfrenta bele prejudika kresimentu ekonomia ba nasaun.
Tanba ne’e, emprezáriu ne’e dehan tempu ona atu Governu bele konsidera produsaun rai-laran, tanba ne’e husu ba Ekipa Planu Rekuperasaun Ekonomia atu rekomenda ona ba Governu hodi fó ona kuota porsentu 50 ba MAEKOM, liuliu kuota fornesimentu na’an-manu broiler iha Timor-Leste.
Tuir nia, implikasaun polítika ne’e sei hadi’ak kresimentu ekonomia nasaun liuhosi kriasaun empregu, produtu lokál sei folin, no kontribuisaun taxa ba Estadu.
Nune’e mós, MAEKOM iha hanoin balun ba ekipa ne’e atu garante investimentu setór privadu, liuliu investimentu komunidade iha setór produtivu hodi hasa’e kuantidade, kualidade no rendimentu povu no nasaun nian.
“Ha’u mós rekoñese kustu eletrisidade karun liu. Ezemplu bainhira prodús batar kilograma ida bele konsume ona osan maizumenus $0.15. Kustu ne’e bele hamate industria iha rai-laran. Tanba ne’e, liuhosi ekipa ne’e bele rekomenda ba Governu atu revee kustu eletrisidade iha Timor-Leste, liuliu ba investór sira,” Rui Castro akresenta.
MAEKOM iha esperansa katak Komisaun Planu Rekuperasaun Ekonomia sei konsidera rekomendasaun sira ne’e atu trasa polítika ida hodi hadi’ak ekonomia povu no nasaun.
Nune’e mós, atu enkoraja nafatin setór privadu sira hodi investe iha setór produtivu, liuliu hakiak manu hodi fornese ai-han ne’ebé fresku no kualidade ba konsumidór sira iha territóriu tomak no produtu agríkola seluk tan iha futuru.
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina
