DILI, 18 janeiru 2022 (TATOLI)—Martinho Germano da Silva Gusmão, tersa ne’e, ofisialmente deklara kandidata an ba Prezidente Repúblika hodi kompete iha eleisaun prezidensiál períodu 2022-2027.
Nia deklara kandidata an ba Prezidente Repúblika hosi povu, ho povu no iha povu, ho vizaun ida liuhosi konstituisaun hodi harii nasaun katak dezenvolvimentu sosiedade solidáriu no fraternal iha Timor-Leste.
Notísia Relevante: Eleisaun ba Prezidente Repúblika sei akontese iha 19 marsu 2022
“Ha’u-nia vizaun no mehi bele dehan primeiru iha inkluzaun nia laran harii nasaun ida-ne’e liu hosi konstituisaun dehan katak dezenvolvimentu sosiedade solidariu no fraternal,” Martinho Gusmão hateten ba jornalista sira baonhira deklara ninia kandidatura ba Prezidente Repúblika liuhosi konferénsia imprensa iha Metiaut, Dili.
Iha Governu no Estadu nia laran, povu tulun atu halo votasaun maibé labele vota hotu tiha haluha fali povu, nune’e hakarak halo nasaun ne’e solidáriu no fraterna ne’e sai hanesan ninia mehi bo’ot ida.
Ninia kandidatura ne’e ho karatér inkluzaun ne’ebé halo kompromisu no konsensu polítiku tanba durante ne’e laiha partidu moris nu’udar sidadaun baibain, maske nune’e sempre dehan la’ós ema independen, maibé pozisaun nu’udar kandidatu povu nian fiar katak mai lori povu nia naran.
“Ha’u kandidata an servisu ho ema hotu, nune’e uza liafuan inkluzaun povu hotu-hotu. Ha’u mai kandidatu nu’udar inkluzaun no fiar katak ho espresaun ida-ne’e fiar ba povu no Maromak nia lian,” nia hateten.
Halo konsensu nasionál signifika ko’alia ka diálogu ho partidu hotu-hotu atu sira bele ajuda nia kandidatura oinsá lori prosesu ba oin, no konsensu nasionál atu harii nasaun no povu nia distinu, tanba iha tinan 20-resin povu barak mak sei moris ki’ak no halerik.
“Signifika povu nia lian mosu bebe’ik ba ha’u-nia tilun no hakarak halo konsensu nasionál atu lori fali nasaun no Estadu ne’e ba povu,” nia dehan.
Nia kandidatura ne’e sei halo kompromisu ho partidu hotu-hotu, maibé daudaun ne’e halo ona kompromisu no halo akordu ho Partidu Unidade Dezenvolvimentu Nasionál (PUDD) hodi apoiu nia kandidatura.
Tanba ne’e, nia hateten, mezmu ho apoiu PUDD hanesan partidu ki’ik no fiar iha povu forsa polítika ne’ebé iha sei koko iha prosesu demokrásia ne’e.
“Ha’u lembra buat ida-ne’ebé Nicolau Lobato hateten, maske ki’ik no kbiit laek no fraku maibé hosi kiik no kbiit laek ita koko buat foun ida. No, ita fiar Maromak no konfia povu se sira hakarak halo mudansa,” nia dehan.
Hatán kona-ba informasaun ne’ebé sirkula katak Partidu CNRT, LideraduXanana Gusmão sei apoiu ba kandidatura Martinho Gusmão, Nian dehan rona duni informasaun sirkula maibé lian anin hosi Xanana Gusmão rasik la dehan buat ida.
Nia informa, daudaun ne’e ekipa susesu hala’o hela servisu prosesu rekoilla kartaun eleitorál no garante sei atinje tuir lei iha apoiante rihun lima (5), nune’e semana oin preparadu hodi ba rejistu iha Tribunál Rekursu.
Prezidente Repúblika
Iha Konstituisaun RDTL, Artigu 74 (Definisaun), iha alinéa 1 hateten Prezidente Repúblika mak Xefe-Estadu, símbolu no garantia independénsia nasionál no unidade Estadu nian, no instituisaun demokrátika sira-nia funsionamentu regulár.
Iha alinéa haktuir, PrezidenteRepúblika maka Komandante A’asliu (supremu) Forsa Armada nian.
Iha Artigu 75 (Elejibilidade), iha alinea 1 haktuir; Bele tuir kandidatura ba Prezidente Repúblika sidadaun timor-oan sira-ne’ebé, iha ilas hotu tuirmai ne’e:
- a) Sidadaun nanis;
- b) Iha tinan mínimu 35;
- c) Ho kapasidade di’ak;
- d) Ne’ebé hetan proposta husi sidadaun hili-na’in mínimu nain rihun lima (5000).
Iha alinéa 2 hateten. Prezidente Repúblika kaer mandatu to’o tinan lima nia laran no ninia knaar remata bainhira Prezidente foun simu pose.
Alinéa 3 haktuir, Prezidente Repúblika nia mandatu bele hetan renovasaun dala-ida de’it.
Kona-ba eleisaun, iha Artigu 76 (Eleisaun), iha alinbéa 1 hateten; Atu sai Prezidente Repúblika, sei hili tuir sufrájiu universál, livre, diretu, sekretu no ida-idak.
Iha alinéa 2 dehan, Eleisaun Prezidente Repúblika nian banati tuir sistema manán ho votu barakliu hosi votu hotu-hotu ne’ebé válidu, la sura votu ne’ebé la válidu.
Alinea 3 haktuir, bainhira kandidatu sira hetan votu hanesan, sei hala’o fali eleisaun dala ida tán, liutiha loron tolunulu (30) hosi loron votasaun ida foin liubá kotuk.
Iha alinéa 4 hateten, iha eleisaun daruak, kandidatu na’in-rua ne’ebé hetan liu votu no la hasai sira-nia kandidatura mak bele tuir.
Notísia Relevante: Kaleidoskópiu 2021: tinan polítika no preparasaun eleisaun prezidensiál 2022
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes
