DILI, 17 janeiru 2023 (TATOLI)—Parlamentu Nasionál (PN), tersa ne’e, liu hosi reuniaun plenária halo diskusaun projeitu-lei protesaun ba labarik no joven iha perígu iha faze espesialidade.
Notísia Relevante: INDDICA husu PN fó prioridade aprova projetu-lei protesaun ba labarik
Iha prosesu diskusaun ne’e, Deputadu proponente, Helena Martins ho Noe da Silva, hato’o proposta iha rekerementu reabertura diskusaun iha espesialidade ba plenária PN, apresiasaun espesialidade projetu-lei númeru 29/V(3a), Lei Protesaun Labarik no Joven iha Perígu, hosi komisaun F trata asuntu Saúde, Seguransa Sosiál no Igualidade Jéneru, introdús foun ba kapítulu I-A, denominadu ‘Direitu no Liberdade ba Labarik no Joven’, ho artigu 5-A ho 5-SS.
Nune’e, Deputadu proponente hato’o proposta alterasaun hodi elimina kapítulu refere ho razaun tanba aditamentu artigu ne’e prevee ona iha konvensaun internasionál sira-ne’ebé Estadu ratifika ona.
Tuir textu orijinál aditamentu ne’ebé projeitu-lei ne’e iha Kapítulu I-A (Direitu no Liberdade Labarik no Joven), no artigu 5-A (Direitu Vida), iha alínea 1 katak labarik no joven iha direitu vida, no alínea 2, Estadu iha obrigasaun asegura direitu labarik no joven ninia sobrevivénsia, ben-estár no dezenvolvimentu integrál.
Iha artigu 5-SS (Edukasaun labarik no joven ho defisiénsia) ne’ebé ho nia alínea 1 to’o 6.
Hafoin diskusaun naruk hosi deputadu sira hato’o rekomendasaun katak projetu-lei ne’e presiza haruka fali ba iha komisaun F hodi haree armoniza no konsensu atu elimina artigu aditamentu ne’e.
“Nune’e meza deside fó fali ba iha komisaun F prazu fulan ida hodi halo armonizasaun no konsensu hafoin haruka fila mai meza debate kontinuasaun iha espesialidade,” Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopes, hatten iha sala plenária.
Enkuantu, Preámbulu hosi projetu-lei ne’e previstu kona-ba dezenvolvimentu ida ba sistema protesaun integrál ba labarik sira, nune’e impoin esforsu armonizasaun lei hotu-hotu relasaun ho promosaun no protesaun diretu ba labarik no joven iha perigu sira.
Projetu-lei ne’e iha artigu hamutuk 103 no kapítulu hamutuk XI. Kapítulu I ko’alia kona-ba dispozisaun jerál, kapítulu II ko’alia kona-ba intervensaun ba promosaun direitu sira no protesaun labarik no joven iha perigu.
Kapítulu III ko’alia kona-ba medida promosaun direitu no protesaun, kapítulu IV ko’alia kona-ba komunikasaun, kapítulu V ko’alia kona-ba intervensaun Ministériu Públiku, kapítulu VI previstu dispozisaun prosesuál jerál, kapítulu VII sita kona-ba prosedimentu urjénsia, kapítulu VIII ko’alia kona-ba prosesu iha serbisu protesaun labarik no foinsa’e no kapítulu IX ko’alia kona-ba prosesu judisiál promosaun no protesaun.
Deputadu sira-ne’ebé sai proponente ba projetu-lei ne’e mak hanesan Noé da Silva Ximenes “Buka Tuir”, António Verdiál de Sousa, Felix da Costa “Anin Buras”, Cidália Mesquita Ximenes, Maria Gorumali Barreto, Helena Martins Belo, António Nobre Tilman, Lúcia Taeki, Veneranda Lemos Martins no Ernesto Fernandes “Dudu”.
Inisiativa lejizlativa ne’e bazea ba rezolusaun Parlamentu Nasionál númeru númeru 16/2003, 30 jullu, ne’ebé Timor-Leste ratifika Konvensaun kona-ba Direitu Labarik.
Entidade sira-ne’ebé submete paresér ba projetu-lei ne’e mak hanesan ALFeLa, Asosiasaun Defisiente Timor-Leste (ADTL), Child Fund, Komisaun Nasionál Direitu Labarik, FOKUPERS, FONGTIL, JSMP, Ministériu Justisa, Ministériu Saúde, Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Ministériu Públiku, no Organizasaun Internasionál ba Traballu (OIT), Parlamentu Foinsa’e, Plan International, PDHJ no UNICEF.
Iha 20 setembru 2021, Parlamentu Nasionál aprova ona projeitu lei ne’e iha faze jeneralidade ho votu a-favór 54, kontra 0 no abstensaun ida (1).
Notísia Relevante: Komisaun F finaliza diskusaun projetu-lei protesaun ba labarik iha espesialidade
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes