DILI, 06 fevereiru 2023 (TATOLI)—Ministru Administrasaun Estatál (MAE), Miguel Ferreira de Carvalho, garante sistema ne’ebé dezeña votu postál iha rai-li’ur asegura segredu votu eleitór sira-nian.
Notísia Relevante: PN aprova alterasaun lei Eleitorál ba PN iha jeneralidade
“Ne’ebé sistema ne’e ita dezeña detallu, forma laiha ema ida mak hateten sai saida mak nia vota iha saida. Aleinde nia rasik bainhira nia asina ka tau sinál vota iha ne’ebé ka iha nia uma, purtantu to’o embaixada laiha ema ida hatene. So to’o iha tempu kontajen maibé to’o kontajen mistura ona ho buletin votu sira seluk,” Governante ne’e hateten hodi responde preokupasaun Deputadu sira-nian iha debate proposta alterasaun lei Eleitorál ba Parlamentu Nasionál, iha plenária PN, segunda ne’e.
Iha proposta alterasaun lei eleitorál ba PN ne’e, Governu prevee kona-ba estabesimentu votu postal iha diáspora, nune’e bainhira lei ne’e aprova ona mak Governu sei aprova tan derektu Governu kona-ba mekanzimu atu implementa votu postal.
“Votu postál, primeiru atu Sekretáriadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE) bele ezerse hala’o serbisu ida-ne’e presiza lei ida-ne’e aprova, tanba defaktu ami tenke aprova dekretu Governu kona-ba mekanizmu óinsa mak atu votu postal. Momentu ne’e seidauk eziste dekretu Governu ida hodi regulamenta oinsá atu hala’o votu postal,” nia hateten.
Sistema votu postál ne’e funsiona organiza hosi embaixada no konsoladu sira maibé ho koordenasaun STAE.
Governante ne’e esplika, mekanizmu sé mak elizivel atu tuir votasaun postál ne’e so ba iha eleitór ne’ebé mak resensiadu ka atualizadu ona iha diáspora no sira-ne’ebé la resensiadu ne’e la elizivel, signifika sé mak foin hala’o viajen ba rai-li’ur maibé sira la resensiadu ka la atualiza kartaun eleitorál tanba STAE la atualiza sira-nia baze dadus.
Embaixada ho koordenasaun STAE, sei haruka saida mak temi iha proposta alterasaun lei ne’e, mak embaixada sira sei haruka um quite de votação ba iha kada eleitór ida-idak iha sira-nia uma maibé bainhira haruka ba sira inskreve iha embaixada.
“Agora kada quite votasaun ne’ebé mak haruka ba eleitór sira iha ida-idak nia uma ne’e, kompostu iha laran primeiru iha buletin votu ida, envelope ida eleitór rasik sei tau fali ba laran haruka mai fali embaixada, iha envelope ida sei falun fali ida-ne’ebé ohin iha bulletin votu iha tiha laran ona,” nia esplika.
Nune’e, eleitór ne’e bainhira haruka fila-fali mai envelope ida ba embaxada maibé iha envelope ne’e tenke iha fali tan envelope ida no iha envelope nia laran iha buletin votu, nune’e bainhira to’o ba iha embaixada loke hetan de’it mak envelope ne’e maibé dentru envelope ne’e iha buletin votu iha laran.
“Agora iha regra, proposta lei ne’e so hakerek naran ba de’it envelope ida liur ne’e, iha laran labele iha letra ruma no hakerek letra ruma, tanba ida ne’e sei ba iha kontajen votu meza apuramentu sentru votasaun’’Nia dehan.
Nune’e envelope ne’ebé kada eleitór atu haruka fila-fali ba embaxada ne’e postadu ka selu tiha ona Governu no STAE sei fasilita hotu ne’ebé gratuitu.
“Ne’eduni kada eleitór sei simu quite iha laran iha instrusaun depois sira vota tiha tau envelope nia laran, no tau fali iha envelope boot ida haruka fila-fali ba embaixada ne’e prepagu hotu tiha ona,” nia hateten.
Bainhira envelope to’o iha embaixada sei aguarda, no embaixada simu antes tuku 6h00 loron eleisaun, bainhira simu antes embaixada sei rai bainhira to’o iha loron eleisaun mak konta.
“Agora se simu antes tuku 6h00 lorokraik iha loron eleisaun ne’e votu ne’e sei konta rejeitadu, agora iha loron eleisaun sira-ne’ebé mak iha estranjeiru sei ba vota hanesan baibain iha eleisaun prezidensiál liu ba, agora to’o iha tuku 8h00 kalan estasaun votu sei ensera. Konforme ami propoin iha proposta alterasaun no bainhira taka mak hahu konta. Kuandu kontajen votu saida mak embaixada hasai ona envelope ida iha laran ho buletin votu ne’e fó ona ba iha meza apuramentu, depois mak loke envolve ida ikus liu ne’e hasai buletin votu ba tau iha kaixa ne’ebé eleitór sira seluk hotu-hotu vota tiha ona, hein sura hanesan ho sira seluk,” nia dehan.
Resensiamentu eleitora iha diaspora hahú 24 fevereiru-24 marsu
Nia hateten, votu postál ne’e sei hala’o iha rai-li’ur maibé bazea ba unidade jeográfiku resensiamentu kada eleitór.
“Agora ohin loron ita rejista eleitór sira iha distritu konsolár sira hanesan Austrália mak iha Darwin, Melbornne, Sydney, no Governu agora iha 24 fevereiru to’o 24 marsu tinan ne’e sei ba mós halo resensiamentu eleitorál iha Brisbine ho Tasmania,” nia informa.
Agora iha nasaun sira seluk mantein nafatin hanesan iha Korea Súl, Portugál, Inglaterra, Irlandia Norte, tanba sistema postál ne’e sei ajuda tebes eleisaun parlamentár agora ne’ebé foin primeira vés ita hala’o.
Nia dehan, agora baibain fulan ida antes loron eleisaun ne’e Tribunál konfirma ona sórteiu ba partidu polítiku sira-ne’ebé mak konkore iha eleisaun, fulan ida antes, agora Governu sei halo esforsu STAE sei produs uluk voletin votu ne’ebé ba iha estranjeiru.
“Entaun ami nia alvu semana tolu antes, loron eleisaun buletin votu sira-ne’e tenke to’o ona embaixada hotu-hotu iha rai-li’ur. Nune’e iha tempu naton, semana tolu ne’e, hodi haruka ba kada eleitór no mós eleitór bele haruka fila-fali mai to’o embaixada ka konsulár sira,” nia dehan.
Ministru ne’e dehan, ida-ne’e prazu ne’ebé mak sei fó no ita-nia esperansa antes loron eleisaun bulletin votu hotu-hotu bele to’o fali ona mai iha kada sentru votasaun.
Dadus eleitór ne’ebé ikus liu rejista iha STAE atualiza iha meadu dezembru tinan kotuk hamutuk 878. 656, no hosi númeru ne’e 6944 mak rejistu iha rai-li’ur no sira-ne’e mak sei partisipa iha votu postál.
Notísia Relevante: “Postal Voting” fasilita eleitór ne’ebé hela distánsia dook no okupadu
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes