DILI, 05 jullu 2023 (TATOLI)— Infesaun Vias Respiratóriu Aguda (ISPA) na’in-467 rejistadu iha Klínika Bairru-Pité (KBP) durante juñu, inklui labarik ho kondisaun má nutrisaun (hitu grave, 11 moderadu) iha maiu nia laran, Diretór Ezekutivu Klínika Bairru-Pité, Inácio dos Santos relata.
“Iha fulan juñu totál kazu hamutuk 467, husi númeru afeta barak liu mak labarik sira ho idade tinan 10 mai kraik no mós ema boot sira,” Ezekutivu KBP ba Agência Tatoli, iha nia knaar-fatin, ohin.
Profisionál saúde ne’e esplika, moras ISPA ne’e nia kauza mai husi udan monu rai, depois para no hamosu ra-rahun su’ar depois ba ema nia sistema respiratóriu. “Maibé ISPA ne’e, ita-nia médiku sira fó tratamentu ne’ebé adekuadu to’o sira rekupera fila ba uma,” nia hateten.
Nia dehan, ba moras sira seluk hanesan má nutrisaun grave, dengue grave mak Klínika Bairru-Pité halo transferénsia ba Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) hodi hetan atendimentu adekuadu husi espesialista sira maibé ba ISPA halo tratamentu iha ne’e.
Inácio afirma, durante ne’e populasaun sira seidauk iha konsiénsia hodi nafatin fuma iha fatin públiku hodi afeta ba ema nia pulmaun sira no mós afeta ba respiratóriu inklui mós fani iha fatin públiku, la taka-ibun ida ne’e mós da’et ba ema seluk.
“Sigaru su’ar direita ema nia pulmaun hodi afeta ba respirasaun no dalabarak mós komunidade sira bainhira moras fani la taka-ibun iha fatin públiku entaun ida ne’e da’et ba ema seluk hodi hetan moras,” nia esplika.
Kona-ba prevensaun, Pesoál saúde ne’e esplika, dahuluk hamoos uma-laran no bairu sira, haree ba fo’er sira ne’ebé mak iha, inklui drenazen sira iha Dili laran, tenke hamoos hodi evita moras ida ne’e.
“Daruak mak bee tenke moos para populasaun sira bele konsumu ho di’ak. Datoluk konsiensia populasaun nia mak iha fatin publiku sira la bele fuma bainhira me’ar ka inus-been atu fani tenke taka ibun,” nia fó hanoin.
Nia husu ba populasaun hotu, bainhira hetan ona sinais sintomas ida ne’e ba lalais fasilidade saúde para bele hetan atendimentu husi profisionál saúde tanba ISPA la perigu ba ema nia saúde maibé dalaruma ba labarik sira perigu tanba bainhira longu prazu la halo tratamentu bele kria moras pneumonia no fó risku ba labarik kiik sira saúde ho lalais.
Má nutrisaun iha KBP
Kona-ba má nutrisaun, Diretór Ezuktivu Klínika Bairru Pité, Inácio do Santos, informa katak labarik sira ne’ebé kategoria nutrisaun grave haruka ba HNGV tanba iha KBP la eziste kuidadu interna entaun tenki lori ba HNGV para halo internamentu atu haree no alta mak foin halo monitorizasaun ba fali iha KBP.
“Sira ne’ebé moderadu maioria espesialista sira halo monitorizasaun kada semana mai iha ne’e no hanorin inan sira oinsá prepara hahán sira,” Inácio dehan.
Pesoál saúde ne’e relata, iha fulan juñu KBP halo triajen ba labarik sira hamutuk 400 resin husi ne’e la detekta kazu má nutrisaun ruma. Labarik sira ne’ebé detekta má nutrisaun ne’e idade maioria tinan 10 mai kraik liu-liu ba idade tinan lima sira ne’e.
“Ema sira má nutrisaun ne’e dala ruma balun ai-han la sufisiente no balun ne’e la’ós katak inan-aman la iha kapasidade finanseiru atu suporta ai-han nutrivitu maibé, tanba menus koñesimentu husi inan-aman sira”.
Tuir nia, balun ne’ebé inan-aman saláriu 500 dolar kada fulan maibé sira-nia oan má nutrisaun ne’e tanba menus inan-aman sira-nia koñesimentu kona-ba ai-han no mós inan-aman sira-nia tempu atu fó fornese ai-han ne’ebe nutritivu ba oan sira mak la iha.
“Ho ida ita pesoál saúde sira eduka inan sira oinsá atu bele evita ida ne’e ba sira ne’ebé problema ekomonia ne’e ita sujere ba ministeriu relevante sira atu bele tau-matan ba ida ne’e,” nia akresenta.
Inácio hatutab, dalaruma inan-aman sira iha uma fornese oan sira etu ho na’an de’it exemplu ne’e la sufisiente tanba la han nutritivu la’ós signifika han etu ho na’an deit maibé presiza modo tahan ruma para fó forsa ba labarik sira.
“Tanba ne’e ami hanorin hela inan-aman oinsá konsumu ai-han sira ne’ebé ita bolu super foot no hanesan marungi presiza fó ba labarik sira tanba iha mineral, kalsiun, proteina iha laran hotu. Ho ida ne’e, ita husu para fó ai-han ne’ebé saudavel ba labarik sira,” nia konklui.
Entretantu, iha fulan juñu Klínika Bairru-Pité rejista moras tee-been aguda hamutuk 58, tee-been ho raan tolu, HIV/SIDA lima, moras kulit seluk 110, asidente seluk 64, asidente tráfiku 59, tuberkuloze pozitivu 18.
Jornalista : Felicidade Ximenes
Editór : Rafael Ximenes de Assis Belo