EKONOMIA, INTERNASIONÁL, DILI, HEADLINE

Austrália hakarak servisu hamutuk ho TL dezenvolve Greater Sunrise

Austrália hakarak servisu hamutuk ho TL dezenvolve Greater Sunrise

Reprezentante Austrália ba asuntu Greater Sunrise Steve Btacks, hasoru Primeiru-Ministru Kayrala Xanana Gusmão, hodi koalia kona-ba dezenvolvimentu Greater Sunrise.Imajen/TATOLI, Francisco da Costa Sony.

DILI, 18 setembru 2023 (TATOLI) – Reprezentante Austrália ba asuntu Greater Sunrise Steve Btacks, hatete Governu Austrália iha vontade no hakarak atu servisu hamutuk ho Governu Timor-Leste hodi dezenvolve esplorasaun minarai iha Greater Sunrise.

“Austrália iha kompromisu atu servisu hamutuk ho Timor-Leste dezenvolve projetu boot ne’e iha futuru liu hosi maneira ne’ebé viabel no teknikamente,” dehan Steve ba jornalista-sira iha Palásiu Governu, segunda ne’e.

Notísia Relevante :Governu Austrália hakarak Timor-Leste dezenvolve lalais Greater Sunrise

Tuir nia atu dezenvolve projetu esplorasaun minarai iha aréa Greater Sunrise, Governu Austrália no Timor-Leste, sei halo diskusaun kle’an liután iha fulan-juñu tinan 2024.

“Austrália komprinde Governu ida ne’e nia dejezu mak hakarak lori Greater Sunrise mai Timor-Leste, maibé ami mós tenke haree lai ba estudu ne’ebé mak atu halo ba viabilidade ekonómiku ne’ebé mak forñese ba Timor-Leste no kompaña sira hotu ne’ebé dezenvolve iha projetu ne’e rasik,” nia dehan.

Antes ne’e, Governu liuhosi Timor Gas no Petróleu, Empreza Públika (TIMOR GAP E.P), ultrapasa ona dezafiu sira iha negosiasaun ba konseitu dezenvolvimentu Greater Sunrise.

Iha  Governu Daualuk lideradu husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak liuhosi TIMOR GAP nia ekipa negosiasaun ba Greater Sunrise konsege ultrapasa dezafiu no obstákulu iha negosiasaun. Nune’e, konsórsiu Greater Sunrise ou Sunrise Joint Venture (SJV) ne’ebé kompostu husi TIMOR GAP, Woodside no Osaka Gas konkorda atu hili konsultór espesialista terseira parte ne’ebé kredivel atu hahú halo estudu evaluasaun ba opsaun konseitu dezenvolvimentu kampu Greater Sunrise.

Dokumentu ne’e relata katak SJV sei determina konseitu dezenvolvimentu ba kampu mina no gás Greater Sunrise ho foku prinsipál ba dada kadoras no dezenvolve gás naturál likefeitu (LNG) mai Timor-Leste. Rezultadu estudu sei kompleta menus husi fulan neen nia laran.

Depois deskobrimentu komersiál kampu mina no gás GSR iha tinan 1974 iha tinan 20-resin kampu Greater Sunrises ne’ebé lokaliza iha área konjunta entre Tmor-Leste no Austrália laiha serteza ba opsaun atu dezenvolve kampu mina no gás Greater Sunrise tanba kestaun diferensa iha idea entre Timor-Leste no Austrália nomos entre petroifera Woodside no konsórsiu Sunrise nian relasiona ho konseitu dezenvolvimentu kampu no fatin atu dada kadoras ba gás sunrise nian konklui.

Iha loron 06 marsu 2018, Timor-Leste ho Austrália asina tratadu istóriku ida hodi estabelese fronteira marítima permanente, ne’ebé pasu ne’e marka era foun ba relasaun di’ak entre nasaun viziña ne’e.

Iha tratadu ne’e estabelese estrutura ida hodi dezenvolve hamutuk kampu gás Greater Sunrise ba benefisiu nasaun rua no tratadu ne’e reflete parseria ida entre nasaun rua ne’ebé liga ho jeografia inklui lasu istóriku no amizade ne’ebé kle’an.

Tratadu ne’e Komisaun Konsiliasaun estabelese tuir ONU nia konvensaun ba Lei Tasi nian (UNCLOS, sigla inglės) mak dinije espésie ida ba dahuluk.

Iha momentu ne’ebá, Austrália nian reprezenta hosi Ministra Negósiu Estranjeiru, Julie Bishop no Timor-Leste nian reprezenta hosi Ministru Estadu Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, mak asina tratadu.

Baze ba akordu 06 marsu itha sede ONU nian estabelese artigu 2 (propriedade kona-ba petróleu no partilla reseita) katak iha proporsaun 70% ba Tmor-Leste no 309% ba Austrália se kampu sira Greater Sunrise sei dezenvolve liuhosi gazodutu ba Timor-Leste.

Maibé iha proporsaun 80% ba Timor-Leste no 20% ba Austrália, se kampu sira Greater Sunrise dezenvolve liu hosi gazodutu Austrália.

Estadu Timor-Leste liuhosi Tmor-GAP hola parte konsórsiu Greater Sunrise ho partisipasaun maoria asaun 56, 56%, woodside (operadora) 33,449% no Osaka Gás 10%.

Notísia Relevante :Governu sei hasoru malu ho Woodside diskute dezenvolvimentu Greater Sunrise

Jornalista: Hortencio Sanchez

Editór         : Agapito dos Santos

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!