BOBONARO, 05 fevreiru 2024 (TATOLI) – Diresaun Servisu Munsipál Agrikultura iha Bobonaro, daudaun ne’e prepara hela ai-moruk no iha tempu badak sei halo distribuisaun hodi kombate peste Karakól ne’ebé ataka agrikultór sira-nia hare iha natar laran.
Xefe Departamentu Programa Estensaun Agríkola hosi Servisu Munisipál Agrikultura Munisípiu Bobonaro, Joaquim Sequeira, hateten daudaun ne’e ekipa tékniku munisípiu no Diresaun Protesaun Planta Nasionál iha ona terrenu no identifika katak peste Karakól hahú ataka natar iha parte Tunubibi, Ramaskora, Robu-kanan ho totál ektare 100-resin.
Notísia relevante: Peste Karakol hahú ataka natar ektare 300 iha Maliana
“Ami iha ai-moruk balun, maibé ai-moruk ida-ne’e ami-nia tékniku mak tún hamutuk ho to’os na’in ba mak foin bele rega, tanba ai-moruk ne’e fahe de’it lato’o, ne’ebé ita tenke ba observa ita haree lai ninia intensidade área afetadu ne’e nia luan to’o hira, depois mak ita foin bele kalkula ai-moruk hodi hamate peste ne’e,” nia informa ba jornalista sira iha Maliana, segunda ne’e.
Nia dehan, ekipa ektensionista sira tún ona ba terrenu hodi apoia tékniku ba agrikulór sira hodi rega ai-moruk iha natar hirak-ne’ebé pertense ba postu administrativu Maliana hanesan iha área Nunura, Tapo-Memo no parte suku Ritabou.
Xefe departamentu ne’e apela ba agrikultór sira iha munisípiu Bobonaro, liuliu iha postu administrarivu Maliana, bainhira identifika paradeiru peste Karakól informa lalais ba ekipa tékniku sira hodi halo intervensaun lalais.
“Buat ida peste ne’e ita-nia inimigu, ita labele nonok de’it, fó hatene mai atu ita la’o hamutuk ba rega, tanba peste Karakól ne’e la hanesan pestE sira seluk, nia hanesan ema, matenek la halimar, wainhira nia hetan ita, nia subar ba rai ku’ak, entaun susar oituan, rega de’it ne’e nia la mate,” nia fó hanoin ba agrikultór sira.
Nia subliña, bainhira ai-moruk la sufisiente entaun iha meiu seluk ne’ebé agrikultór sira presiza prátika mak hanesan tau hudi no ai-dila tahan ba kabubu ninin, uza estaka besik fatin Karakól halibur malu.
“Ita-nia to’os na’in sira hasoru iha natar kuandu bee iha karik, tau ai-tahan ba nia ba buka rai-maran nia hetan kabeer ne’e nia butuk-aan iha-ne’ebá, ita-nia agrikultór sira ba oho-mate tiha, ida estaka ne’e ita tidin halo naruk tiha, kuandu nia dolar sai mai ne’e sa’e tur ai estaka ne’e, ita mai nia belit iha-ne’ebá, hein ita oho,” nia esplika.
Diamantino Bragança nu’udar agrikultór iha Maliana, hateten iha tinan lima liubá produsaun di’ak, maibé durante tinan tolu ona rezultadu la másimu, tanba hetan ataka hosi peste Karakól.
“Ha’u-nia ne’e hetan benefísiu ektare ida hetan to’o karon 60 la’e to’o 70, maibé Karakól ne’e iha dalaruma ami hola karon 40 de’it, dalaruma la to’o 40, ami hein governu fó apoia, tanba durante tinan tolu ne’e ami-nia to’os di’ak bee-mos di’ak, depois ami kuda tiha hotu, buat ida Karakól ne’e mak haan beibeik,” nia katak.
Ermelinda do Rego nu’udar agrikultór hosi suku Holsa, espera Diresaun Servisu Munisipál Agrikultura Munisípiu Bobonaro bele halo intervensaun lalais, tanbA durante ne’e seidauk hetan apoia ai-moruk hosi Governu hodi halo prevensaun ba peste Karakól ne’e.
“Ami hodi ami-nia oan rasik mak hola, tanba ami kolen tiha ona, hasai osan barak, selu tratór, maibé buat ida Karakól mai nafatin estraga ami-nia hare, ami hili loron loron mós nia iha nafatin, dalaruma tinan ida ami-nia natar ida bele la hola tán,” nia dehan.
Tuir dadus hosi Diresaun Servisu Munisipál Agrikultura iha tinan 2023 ne’e identifika natar iha munisípiu Bobonaro kuaze ektare 300-resin afetadu hosi peste Karakól, maibé hosi númeru ne’e balun agrikulór sira konsege kuda fila-fali.
Notísia relevante: Natar ektare rihun 13-resin iha Maliana abandona
Jornalista: Sérgio da Cruz
Editór: Evaristo Soares Martins
