iklan

POLÍTIKA

Xanana: “Ita funu atu dezenvolve rai, la’ós dezenvolve ida-idak nia-aan”

Xanana: “Ita funu atu dezenvolve rai, la’ós dezenvolve ida-idak nia-aan”

Ekipa Sekretária Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU) ho MOP, hahú sobu loja no restorante sira iha área Bekora ne’ebé hetan afetadu ba despezu administrativu hodi halo alargamentu Estrada husi rotunda Kuluhun ba to’o Fatuahi, segunda (17 fevereiru 2025). Imajen TATOLI/Jogerjo Guterres

DILI, 13 Marsu 2025 (TATOLI)—Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, hateten iha tempu funu ne’e timoroan ida-idak halo funu atu liberta no dezenvolve rai, la’ós atu dezenvolve ema ida-idak nia aan.

Notísia Relevante: MOP prevee millaun $2 hodi indemniza vítima despezu administrativu no alargamentu estrada

“Iha Becora ne’ebá, hotu-hotu reklama katak sira funu-na’in, maibé ita funu atu dezenvolve rai, la’ós funu atu dezenvolve ita ida-idak nia-aan,” Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, hateten ba jornalista sira iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato, Bairru Pite, kinta ne’e.

Xefe Governu hato’o pozisaun ne’e hodi responde ba komunidade husi parte Kulu-Hun to’o Becora ne’ebé la koopera ho Governu hodi aumenta tan rai metru neen (6) husi estrada boot atu halo largamentu estrada iha diresaun Kulu-Hun ba to’o Fatuahi.

Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão. Imajen Tatoli/Francisco Sony

“Ita hakarak ordenamentu ou planeamentu urbana, ita haree ita-nia kapitál sai fali hanesan aldeia ida, ida ne’e mak informa ba Prezidente Repúblika kona-ba ema barak sei halo protesta oioin. Maibé, ita hahú ona atu halo estrada husi parte Kulu-Hun nian husi parte liman karuk mak sei hadi’a uluk loke luan tan. Bainhira hadi’a parte karuk hotu mak komesa fali parte liman-loos nian, entaun ita hahú uluk husi ida-ne’e,” Xanana dehan.

Antes ne’e, iha segunda (03 Marsu 2025), komunidade suku Bekora, postu administrativu Kristu-Rei, munisípiu Dili, la satisfas ho markasaun daruak ne’ebé Governu halo hodi aumentan tan metro tolu (3) sai metro neen (6) ba alargamentu Estrada iha área refere.

“Ohin, hamutuk iha ne’e, komunidade afetadu suku Bekora, suku Kamea no suku Ailok, deklara katak ami rejeita totál ba markasaun daruak, alargamentu estrada. Tanba ida-ne’e afeta tebes ba komunidade ninia moris ne’ebé maioria depende ba atividade negósia husi rai ne’ebé hetan markasaun,” Portavós, José Maria Ximenes, hateten iha konferénsia imprensa, Bekora, segunda ne’e.

Sira ezije Governu atu rezolve uluk lai markasaun dahuluk alargamentu estrada hodi kumpre prosedementu tuir lei Nú, 8/2017 ho ninia etapa sira.

Nia dehan, razaun sira rejeita tanba antes ne’e iha loron 10 Janeiru 2025 liubá ne’e hamutuk ho Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU) konkorda ba metru tolu (3) maibé depois ida-ne’e aumenta tan fali ba metru tolu (3) sai metro neen (6) ba kada uma afetadu.

“Ami rejeita, tanba konsidera alargamentu metru neen ne’e la planeadu no afeta mós ba Igreja Bekora,” nia hateten.

Nia informa, loja balun ne’ebé afetadu hetan ona lisensiamentu husi MOP iha Dezembru tinan kotuk. maibé Janeiru nia-laran ameasa ba eviksaun ho alargamentu metru neen (6) ba kotuk, inklui edifisiu foun no muru edifísiu postu administrativu Kristu Rei ne’ebé foin finaliza kontrusaun.

Alargamentu estrada daruak husi Kuluhun to’o merkadu Bekora, entre uma no rai privadu, Igreja no rai Estadu, kuarta (12 Marsu 2025). Imajen TATOLI/António Daciparu

Nia hatutan, estrada parte Bekora sei iha dalan alternativa, kuandu iha engarrafamentu alternativa mak parte sul, transporte sira bele liuhusi Bekusi no Taibessi, husi parte norte ka tasi feto iha alternativu tolu, ida mak liuhusi Areia Branca ba Hera ka husi Hera mai Areia Branca; daruak husi mota Bekora nia sorin-sorin. Sorin ida mosu iha Bidau Massau, ida seluk mosu iha Auhun – Kola Vitoria, besik Ospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV). Estrada liuhusi mota ninin ne’e, Maun Boot Xanana halo ona observasaun liu husi estasaun eletrisidade Kamea nian.

Sensibilizasaun ne’e, nia rekorda, Sekretáriu Estadu, Germano Brites, fó hanoin ba komunidade afetadu ne’ebé seidauk iha dokumentu legál ruma, hakbesik-aan ba Sede Suku atu hetan deklarasaun, nune’e fó indemnizasaun karik iha faktu. Sira-ne’ebe iha kedas ona dokumentu komprovativu katak rai ka propriedade ne’e sira-nian, sei lori ba aprezenta molok asina termu aseitasaun.

Nune’e SEATOU no ekipa fó prazu fulan-ida husi loron 10 Janeiru to’o loron 10 Fevereiru, iha ne’e sei halo enkontru ba daruak, inklui asina termu aseitasaun ne’ebe sei halo ho komunidade afetadu idaidak.

Maibé, realidade fulan ida-nia laran la akontese enkontru tuir kompromisu ne’ebé SEATOU promete. Aat-liu mak komunidade afetada voluntariamente ba MOP atu bele hetan informasaun kona-ba asina termu aseitasaun, infelizmente, MOP simu de’it dokumentu balun hanesan foto kopia kartaun eleitorál, konta bankária no númeru kontaktu individu ida-idak maibé seidauk hetan termu aseitasaun.

Komunidade Bekora nia estatutu rai, nia dehan, maioria rai privadu, bainhira Estadu hakarak utiliza rai privadu hodi interrese públiku nian tenke halo tuir prosesu legál bazeia ba lei númeru 8/2017 kona-ba espropriasaun ba utilidade públika ne’ebé regula kona-ba kondisaun no prosesa atu okupa propriedade privada ba utilidade públika.

Notísia Relevante: Alargamentu estrada Kuluhun-Bekora ho luan metru 23,74 no naruk kilómetru 4

Jornalista : Hortencio Sanchez

Editór        : Cancio Ximenes

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!