BOBONARU, 02 Abríl 2025 (TATOLI)-Mákina Ekografia ne’ebé Organizasaun Naun Governamentál Internasionál Frontline husi Japaun instala iha Sentru Saúde Komunitária (SSK) Kakanea, suku Loruba, postu administrativu Bobonaru, munisípiu Bobonaru, kada fulan halo atendimentu ka teste Ultrasonografia (USG) ba inan isin-rua na’in-50 hodi haree bebé nia kondisaun.
Notísia Relevante: Japaun-NGO Frontline asina kontratu subvensaun hasa’e kualidade servisu saúde materna
Xefe Sentru Saúde Kakanea, Agapito Bere Sai, konfirma nákina ne’e parseiru Frontline instala hamutuk unidade tolu (3), kompostu husi SSK Kakanea unidade ida (1), postu saúde Marobo ida (1) no ida (1) iha postu Saúde Hauba ne’ebé Kada fulan bele halo atendimentu ba inan isin-rua na’in-50.

Apoia ne’e, Frontline oferese liuhusi programa ‘Hasa’e kualidade servisu Saúde inan, neonatál no infantíl liuhusi treinamentu ba pesoál saúde iha munisípiu Bobonaru’, ho objetivu atu prevene kazu mortalidade no morbilidade inan ho oan iha munisípiu Bobonaro.
“Mákina Ekografia ne’e funsiona dezde sira mai fó treinamentu depois fasilita mákina Ekografia, iha ne’e iha fatin tolu (3). Sentru Saúde iha mákina ida (1), postu saúde Marobo ida (1) no postu Saúde Hauba mákina ida (1), nia atendimentu Kada fulan ne’e atu atende maizumenus inan isin-rua Leno ne’e to’o 50. Maibé, tanba ita-nia kondisaun jeografíka, dalan ita sira mai la to’o, dalaruma fulan ida to’o de’it 20 ho 25, makisimál ne’e 30,” nia informa ba Agência Tatoli, iha kna’ar fatin, kuarta ne’e.
Jestór SSK Kakanea ne’e heteten, mákina (USG) ne’e sei funsiona automatikamente bainhira enerjía elétrika mate, tanba parseiru Frontline instala mós solár panél ho nia kapasidade 03 KW no Batería 10 KW.
Nia konsidera, instalsaun Solár Panél no mákina Ekografia bele fasilita pesoál saúde sira halo servisu hodi mellora kualidade kuidadu saúde materna ho infantíl ba povu postu administrativu Bobonaru.
“Ita-nia eletrisidade tempu agora ne’e lakan-mate, maibé ho monta solár panél ida-ne’e automatikamente ami iha ne’e la senté ahí mate mak ida-ne’ebé, ahí lakan mak ida-ne’ebé tanba nia lakan automatika, eletrisidade mate ne’e nia sambung kedas. Kuandu lakan fali, nia mós mate fali. Depois mákina Ekografia ne’e sente benifisíu tebes, tanba uluk ita-nia inan isin-rua sira atu check-up kondisaun bebé iha kabun laran, hakarak ka lakohi tenke dezloka ba Maliana. Maibé, ágora la’e ona, ita-nia médiku sira mós treinadu leno de’it iha ne’e ona,” nia dehan.
Nia hatutan, parseiru ne’e mós fó ona treinenentu Ekografia ba Pesoál Saúde sira no iha loron 16 fulan-Abríl ne’e sei lansa konstrusaun Uma-Maternidade iha SSK Kakanea.
Sorin seluk, Komunidade Lourba, Agostinha Perreira, konsidera ho instalsaun mákina USG ne’e bele motiva inan-isin rua hakbesik-aan ba konsulta iha fasilidade saúde no kontrola bebé ninia kondisaun.
“Agora ba leno de’it iha ospitál kraik ne’e, uluk ne’e ami nia-oan sira isin-rua ne’e, atu ba Leno labarik, sira tenke sa’e karreta ka motor ba to’o Ospitál Maliana. Dalaruma dook, estrada ladi’ak sira la fasilidade saúde, partu iha uma de’it, balun partu normál no balun lae. Tanba, akontese viziñu balun la ba check-up labarik nia kondisaun, partu araska, dalaruma morís mai inan mak fila, lae oan mak fila,” nia hateten.
ONG Frontline hili Munisípiu Bobonaru sai área projetu pilotu tanba iha tempu udan dalaruma eletrisidade sempre mate to’o semana ida, nune’e la seguru ba inan isin-rua sira atu ba konsulta iha fasilidade saúde no difisíl tebes atu partu.
Enkuantu, hahú husi tinan 2024 to’o Marsu 2025, ONG Frontline implementa inisiativa oioin iha área pilotu sira iha munisípiu Bobonaru.
Ezemplu, nia dehan, formasaun teste ultrasonografia nian fornese ona ba profisionál saúde na’in-12 no na’in-10 husi sira-ne’e hetan sertifikasaun nu’udár tékniku ekografia nian ba nivel báziku tuir matadalan nasionál.
Aleinde ne’e, solar panel mós sira instala ona iha Sentru Saúde Komunitária (CHC) Lourba, hodi asegura servisu médiku sira ho kualidade aas maske durante ne’e eletrisidade mate hela de’it.
Atividade hirak-ne’e hala’o hodi hasa’e kualidade servisu saúde maternu infantil iha munisípiu Bobonaru, atu habelar liután esforsu hirak-ne’e Governu Japaun no Frontline deside ona atu kontinua atividade sira-ne’e iha munisípiu Bobonaru.
Iha faze dahuluk husi projetu foun ne’e, ámbitu atividade sei habelar hodi kobre Munisípiu Bobonaru tomak, inklui hala’o formasaun kuidadu antenatál ba profisionál saúde sira, promove aula edukasaun materna nian ba inan isin-rua sira, halo sensibilizasaun entre membru komunidade, monitoriza teste ultrasonografia ba inan isin-rua sira no konstrui sala enfermária ba saúde maternu-infantil nian iha CHC Lourba.
Atividade hirak-ne’e sei implementa ho kolaborasaun besik ho Ministériu Saúde, Diresaun Servisu Saúde Munisípiu Bobonaru no Departamentu Saúde Bobonaru hodi garante sustentabilidade husi atividade sira-ne’e hafoin projetu ne’e ramata.
Liuhusi projetu ida-ne’e, maizumenus inan isin-rua 2.500 sei hetan asesu ba kuidadu antenatál ne’ebé di’ak-liu, enkuantu membru komunidade liu 20.000 inklui família inan isin-rua sira sei hetan benefísiu husi atividade sira projetu nian.
Projetu ne’e ho objetivu atu fó apoiu ba inan no oan sira-ne’ebé hela iha área rural, hasa’e koñesementu tantu fornesedór kuidadu saúde no membru komunidade sei ajuda proteje bebé foin moris no kontribui ba dezenvolvimentu sustentável sistema kuidadu saúde Timor-Leste.
Notísia Relevante: Povu Japaun apoia solár panél ba sentru saúde komunitária Lourba
Jornalista : Sergio da Cruz
Editór : Cancio Ximenes