DILI, 03 Abríl 2025 (TATOLI)–Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, kinta ne’e, hasoru malu ho Prezidente Repúblika José Ramos Horta hodi relata mós rezolusaun ne’ebé aprova iha Konsellu Ministru kona-ba modelu Administrasaun Espesiál Rejiaun Administrativu Espesiál Oekusi Ambenu (RAEOA), iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato, Bairru Pité, Dili.
“Imi kala akompaña foin lalais ne’e Prezidente Autoridade Munisípiu sira-ne’e mesak ema husi munisípiu ne’e nia oan mak lidera, ida-ne’e ita atu hakat ba podér lokál. Ita temi ona Governu lokál ami Manatutu la simu husi Vikeke atu ba ukun fali ami. Entaun RAEOA nian RAEOA mak kaer nu’udár Prezidente Autoridade,” Xefe Governu ne’e hateten ba jornalista sira hafoin hala’o enkontru ho Xefe Estadu José Ramos Horta.
Nia dehan, fó podér ba ema rai-na’in mak lidera (kaer) Prezidente Autoridade atu nune’e bele hatene problema, iha ida-idak nia munisípiu.
“Ida-ne’e para ema ida-idak bele hatene problema iha nia munisípiu, bele rezolve problema populasaun nian iha munisípiu. Ho ida-ne’e mak lia-anin barak huu ba huu mai huu to’o membru Governu sira dehan Oekusi hanesan haketak aan tiha. Sira rasik haree, Prezidente Autoridade Munisípiu seluk ne’e tau sira-nia ema rasik maibé ami ne’e mak nune’e hela de’it. Durante tinan 10 haketak aan loos tiha, ho nune’e mak Governu haree hodi aprova rezolusaun modelu foun ba sira,” Xanana dehan.
Nia hatutan, bainhira Paskua ramata sei vizita dala ida tan ba Oekusi hodi konsulta ho populasaun Oekusi kona-ba dezenvolvimentu iha RAEOA la’o oinsá ona.
“Ita sei hala’o reuniaun ida ho autoridade lokál, postu, suku sira no matenek oan sira, atu ko’alia kona-ba ita atu halo saida. Tanba, durante ne’e sira-nia preokupasaun mak kada munisípiu iha ona sira-nia ema rasik maibé ami lae, mai bebeik husi liur mak manda beibeik ami. Entaun, ita sei ko’alia ho sira hetan konsensu kona-ba sé mak atu kaer ida-ne’e, atu kaer ida-ne’ebá tuir nia kompeténsia, la’ós tanba amigu maibé ba tuur la halo servisu,” nia dehan.
Nia afirma, bainhira fó kompeténsia ba Oekusi-oan lidera fali, mak liuhusi prova fulan tolu (3) ba to’o fulan neen (6) bainhira hatudu prestasaun di’ak kontinua nafatin.
“Fó kompeténsia ba ba sira iha ne’ebá ho prova fulan tolu (3) to’o fulan neen (6), bainhira nia hala’o servisu di’ak kontinua. Maibé, la hatudu servisu di’ak iha fulan tolu (3) to’o fulan neen (6) la halo buat ida ó sai ba kaer fali ida-ne’ebá, ida seluk mak mai ka’er fali ida ne’e, atu nune’e sira hotu bele iha motivasaun atu iha kompromisiu boot hodi servi Oekusi no povu Oekusi. Bainhira sira konkorda ona mak Konsellu Ministru sei ba iha ne’ebá atu fó posse ba sira no buat hotu sira rasik mak deside ba sira-nia aan rasik,” Xefe Governu ne’e tenik.
Entretantu, Konsellu Ministru aprova projetu Rezolusaun Governu ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, kona-ba modelu administrasaun RAEOA.
Objetivu husi Rezolusaun Governu ida-ne’e mak atu organiza, liuhusi konsulta ho populasaun lokál enklave Oekusi Ambenu, modelu foun ba administrasaun Autoridade rejiaun nian, nune’e mós modelu zona ekonomia espesiál, ne’ebé tuir konstituisaun prevee ba rejiaun ne’e.
Iha mós hanoin atu konsulta ho dirijente administrativu, autoridade lokál no sosiedade Oekusi Ambenu nian atu hilli no dezigna entre sira, kona-ba sé mak sei bele ezerse mandatu administrativu sira rejiaun nian, iha autoridade no iha zona ekonómika espesiál.
Jornalista : Hortencio Sanchez
Editór : Cancio Ximenes
