DILI, 17 Abríl 2025 (TATOLI)-Universaide Orientál Timor Lorosa’e (UNITAL), ho Institutu Siénsia Saúde (ICS-sigla portugés), kumpre rezolusaun governu sobre suspensaun siklu estudu foun ba ensinu superiór sira iha Timor-Leste.
Reitór UNITAL, Claudino Ninas Nabais, konsidera rezolusaun ne’e pertinente tanba limita universidade hotu-hotu loke kursu ne’ebé hanesan.
“Ami hanoin ida-ne’e pertinente no mós fó hanoin mai ita universidade hodi haree kondisaun molok loke kursu foun no haree mós ba kampu traballu iha Timor-Leste”, nia dehan ba TATOLI iha nia knaar fatin Bekora, kinta ne’e.
Reitór reforsa kursu ne’ebé mensionadu iha rezolusaun ne’e balun tama ona ba reakreditasaun, avaliasaun husi painel sira iha tinan-ne’e. Entaun UNITAL prepara ona para bele hetan reakreditasaun.
Nia dehan rezolusaun ne’e afeta mós ba kursu ne’ebé UNITAL planea ona bazea ba planu estratéjiku. “Ami atu loke kursu balun ne’ebé mensiona ona iha rezolusaun. Ida-ne’e afeta duni, liuliu ba programa maestradu nian. Maibé normalmente UNITAL sempre tuir regra no prosedimentu husi Ministériu Ensinu Superiór Siénsia no Kultura nian. Bainhira loke kursu maestradu tenke prepara dokumentu, kondisaun mínimu para hetan lisensa operasionál”.
“Kursu ne’ebé mensiona iha rezolusaun ne’e ami iha kursu ne’ebé temi hotu iha ne’ebá mak kursu maestradu ba área jestaun no direitu. Kursu ne’ebé ami loke ne’e hetan ona lisensa operasionál. Kerdizer la afeta husi rezolusaun ida-ne’e. Parese mensiona iha ne’ebá ne’e katak kursu foun iha universidade sira ne’e mak sei afeta maibé loke antes ne’e la afeta. Ida-ne’e tuir ha’u-nia intrepretasaun maibé husu Ministériu Ensinu Superiór hodi klareza tiha asuntu ne’e”, nia dehan.
Maibé nia dehan UNITAL ne’e kontinua simu estudante foun tanba kursu foun ne’e loke antes ona hafoin rezolusaun governu anúnsia.
“Ami planu atu loke kursu maestradu ba área ekonómia, administrasaun públika, saúde liliu enfermajen, iha tinan oin maibé, iha ona rezolusaun ida-ne’e entaun ami sei haree no hanoin didi’ak. Maibé ami nafatin esforsu oinsá halo preparasaun másimu liga kondisaun, rekursu umanu, nune’e bele hetan lisensa operasionál”, dehan.
Reitór ICS, Leão Borges, dehan ida-ne’e la’ós atu taka maibé suspende hodi haree lai kondisaun sira ligadu ho kursu foun sira.
“Nu’udar instituisaun privadu iha nasaun, ita tenkeser hakruk ba desizaun Governu, Governu la taka maibé suspende signifika iha oportunidade atu bele haree didi’ak nune’e karik iha futuru bele loke fali, maibé tenkeser prenxe kritériu”, katak nia.
Ministru Ensinu Superiór Siénsia no Kultura, José Honorio, hatete atu ensinu superiór sira presiza kumpri dekretu lei númeru 2/2018 kona-ba rejime kareira dosente, foin UNTL mak halo ida ne’e, tanba rejime ne’e rasik hatete buat haat, dosente hanesan asistente, dosentes hanesan leitór, dosente hanesan profesór asosiadu, no seluk tan, agora atu loke kursu doutoramentu, kriteria hatete dehan buat haat iha rejime ne’e iha ka lae.
“Governu suspende iha razaun atu sira bele hadia sira nia uma laran ho di’ak, depois sira bele kontinua no sira tenke kumpri dekretu lei númeru 2/2018, 24 Janeiru kona-ba rejime kareira, tanba iha segundu alterasaun ida-ne’e, ita tenke kumpre, ministeriu disponível atu ajuda sira, durante nee UNTL mesak de’it mak kumpre, maibé doutoramentu la prenxe kritériu labele, governu suspende. Universidade balun loke hela, maibé ami hakerek karta ne’e taka, sira kontinua loke, entaun Governu hasai rezolusaun haruka taka, tanba seidauk iha tempu loke doutoramentu, hadi’a lai lisensiatura no mestradu ne’ebé iha”, nia esplika
Entrantu Reitór IOB, Pedro Ximenes, seidauk bele fó komentariu kona-ba asuntu ida-ne’e.
Notísia relevante: Governu suspende abertura siklu estudu foun iha Ensinu Superiór
Jornalista : Osória Marques
Editora : Rita Almeida