DILI, 13 Maiu 2025 (TATOLI) – Arsebispu Metropolitana Dioseze Dili, Dom. Virgílio Kardeál do Carmo da Silva fila hikas ona husi Vatikanu, Itália to’o hikas ona Timor-Leste hafoin partisipa misa fúnebre amu Papa Francisco nian no partisipa mós konklave hili Papa foun iha Roma.
Nune’e, bainhira amu kardeál to’o ona iha Aeroportu Nikolau Lobatu Dili, kontinua halo mós konferénsia imprensa ida hodi fó sai ba públiku kona-ba esperiénsia no atividade ne’ebé nia hala’o durante ne’e iha Vatikanu.
“Loos duni katak hanesan ita-boot sira hatene amu kardeál ba tuir misa fúnebre no to’o iha ne’ebá tarde loron ida la tuir kongregasaun jerál, katak iha loron ne’ebé nia to’o iha Vatikanu iha loron kuarta iha dader ne’e mós iha atividade ida iha Vatikanu iha atividade transladasaun amu Papa nia isin mate transfere husi Santa Marta lori ba iha Bazílika no loke ba públiku atu ema bele halo venerasaun,” Dom. Virgílio Kardeál do Carmo da Silva haktuir ba jornalista sira.
“Ne’e duni ha’u to’o ne’ebá iha loron Kuarta lokraik ne’e ha’u sei bele tuir kongregasaun jerál, hafoin kongregasaun jerál ha’u ho Kardeál Singapura nian, ami rua mós ba presta omenajen hodi lori ita hotu nia naran”, amu kardeál reforsa.
Entaun hahú husi loron ne’e kedas, nafatin kontinua partisipa misa fúnebre amu Papa Francisco iha loron Sábadu (26/04/2025) ne’ebé akompaña mós husi Prezidente Repúbliku Timor-Leste José Ramos Horta hamutuk mós ho xefe Estadu husi nasaun 50-resin no delegasaun oioin kuaz husi nasaun 60 mak marka prezensa iha prosesu fúnebre amu Papa Francisco nian.
“Atu dehan de’it hafoin ida-ne’e sei iha novendiale ne’e dehan katak hanoin amu Papa ida mate, kardiais sira hotu nia dever atu reza misa durante loron sia hahú husi loron 26 Abríl to’o loron 04 fulan-Maiu 2025”, arsebispu ne’e hateten.
Notísia relevante:Kardeál 80 mak hetan esperiénsia dahuluk iha konklave
Lider igreja Katólika Timor-Leste ne’e haktuir, durante loron sia nia laran ne’e, kada lorokraik kardeál no sarani sira hotu reza misa kontinuasaun aleinde ne’e husi loron sia ne’e mós mak halo kongregasaun jerál. Katak, Papa ida mate mínimu ne’e loron 15 no másimu ne’e loron rua-nulu molok hahú konklave.
“Entaun durante kongregasaun jerál ne’e ami hanaran pré-konklave. Iha pré-konklave ne’e iha kardiais hotu-hotu hanesan kardiais leitores no naun-eleitores”, arsebispu metropolitan ne’e hateten.
Nune’e, partisipante kardiál sira-nian iha Vatikanu ne’e hamutuk 180 liu mak tuir kongregasaun jerál ka pré-konklave ne’e ne’ebé perkorre durante eventu tomak no dura kontinua ba iha loron 07 fulan Maiu dadeer.
Maibé iha loron 01 fula Maiu ne’e festa Sao José ninian no loron traballadór sira nian, entaun iha Itália loron ida-ne’e mós feriadu no lahalo kongregasaun jerál iha loron referidu inklui iha loron Domingu ne’e (04/05/2025).
“Nune’e pré-konklave ne’e hala’o to’o iha loron 07 fulan-Maiu dader, no iha parte lorokraik ne’e iha buat importante ida katak iha seremónia kiik-oan ida hodi hamoos no selu karimbu Papa Francisco ninian molok atu ramata”, nia hatutan.
Notísia relevante:Funsionáriu no asistente sira halo juramentu antes Konklave
Molok atu hahú konklave entaun durante kardiál sira hotu hamutuk ho kamarlengu ne’e hasai selu branku ne’e hodi hamoos katak daudaun ne’e iha ona preparasaun atu simu ona Papa foun.
Kontinua kedas iha lorokraik tuku 16:00 kardiál eleitór sira hotu hahú tama ba fatin ne’ebé atu halo konklave iha Casa Santa Marta, ne’ebé iha ne’ebé kompostu husi kardeál 133 mak tama iha konklave.
“Durante ami hela iha konklave ami-ninia telemovél sira halo kontrola. Laiha rede internet hodi asesu tanba ami tenke prepara aan hodi partisipa iha konklave ne’e ho di’ak”, nia informa.
Hafoin ne’e iha loron 08 fulan-Maiu dadeer loke ho misa abertura ba konklave ninian no iha lorokraik mak hahú konsentra iha kapela Paulina hodi halo orasaun. Hafoin ne’e, halo prosesaun ba fali iha kapela Sistina hodi halo juramentu katak kardiál hotu-hotu ne’ebé atu halo konklave tenke halo juramentu ho meditasaun.
Hafoin ne’e ema hotu sai husik hela de’it eleitór sira iha ne’ebá hodi hala’o konklave preparasaun ba eleisaun, prosesu eleisaun ne’e naruk tanba kuantidade kardiál barak nune’e eleisaun iha loron dahuluk ne’e hotu iha tuku sia kalan.
No, iha eleisaun dahuluk mós fó sai katak laiha rezultadu buat ida. Kontinua ba iha loron daruak eleisaun nian iha meiu-dia ne’e haree ona sinál ruma ne’ebé klaru entaun halo votasaun.
Enkauntu, durante prosesu votasaun iha konklave ne’e akontese dala-lima iha loron dahuluk halo votasaun dala rua no iha loron daruak halo votasaun dala-tolu, to’o votasaun ikus mak ninia rezultadu hanesan fó sai ba públiku hodi ema hotu haree.
“Ida-ne’e mak ambiente iha ne’ebá. Loos duni katak ida-ne’e la’ós hanesan eleisaun ne’ebé ita halo baibain ka polítika ninian, ema balun dehan prosesu halo konklave ne’e badak maibé ninia prosesu pré-konklave ne’e mak naruk”, kardeál konsidera.
Arsebispu Metropolitana Dioseze Dili, Dom. Virgílio Kardeál do Carmo da Silva mós informa katak misa inagurál ba Papa foun ne’e sei halao iha loron 18 fulan-Maiu ne’e no misa pontifisiál ne’e sei halo iha li’ur bainhira udan laiha katak ne’e nakloke ba públiku nu’udar nia misa dahuluk iha públiku.
Notísia relevante:Igreja Katólika iha Papa foun: Kardeál Robert Prevost eleitu ho naran Leão XIV
Jornalista: Alexandra da Costa
Editór: Rafael Ximenes de A. Belo
