DILI, 09 Outubru 2025 (TATOLI) – Governu prevee orsamentu millaun $301.7 iha proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba tinan fiskál 2026, iha Fundu Infraestrutura (FI) inklui empréstimu externu hodi finansia projetu 1.513 no ba programa 30.
Bazeia ba livru orsamentál FI ne’ebé Governu submete ona ba Parlamentu Nasionál, katak iha tinan oin FI foka ba finansiamentu prioridade ba projetu ein kursu 1.220 no projetu foun 293.
Notísiarelevante: Governu prevee millaun $312.20 iha fundu infraestrutura tinan 2025
Prioridade alokasaun orsamentál FI ba tinan 2026 hanesan estrada no ponte 36%, tasi-mane 17%, aeroportu 13%, manutensaun no reabilitasaun 6%, bee no saneamentu 4%, eletrisidade 3% no programa sira seluk 21%.
Programa ho totál 30, kompostu husi programa agrikultura, ortikultura, kafé planta industriál no anuál iha 46, peska akikultura no jestaun rekursu akuátiku sira hitu, bee no saneamentu 57.
Ba programa funsionamentu no dezenvolvimentu instituisionál 151, dezenvolvimentu rurál no urbanu 15, ensinu báziku 10, ensinu sekundáriu vokasional jerál no tékniku 21.
Ba jestaun finansa públika 13, seguransa nasionál 142, defeza nasionál 31, implementasaun projetu tasi-mane iha kosta súl 15, kuidadu saúde primáriu 44, kuidadu saúde sekundáriu no tersiáriu 24, eletrisidade 82.
No ba iha teknolójia informasaun no komunikasaun 21, inkluzaun sosiál 54, estrada no ponte 511, manutensaun, reabilitasaun no resposta estrada danifikada kalamidade 60.
Kultura no patrimóniu 18, aproxima serbisu Tribunál ba populasaun 14, turizmu 25, aeroportu 20, portu 18, transporte 32, asesu justisa sia.
Ba iha garante liberdade expresaun asesu informasaun ualu, protesaun no konservasaum ambiente neen, investimentu no diversifikasaun ekonómika 49, ordenamentu territóriu neen no implementasaun abitasaun komunitária digna haat.
Durante preparasaun proposta OJE 2026, Konsellu Administrasaun FI, liuhusi deliberasaun 105/IX/CAFI/2024, 05 Setembru, estabelese ekipa estudu liuhusi unidade planeamentu integradu Ministériu Planeamentu Investimentu no Estratéjiku (MPIE) hamutuk SGP-FI.
Hodi mellora síklu projetu, implementa padraun nasionál no apoiu liña ministériu iha preparasaun projetu.
Avaliasaun projetu nu’udar ferramenta bele ajuda no identifika impaktu investimentu ho análize kustu, benefísiu no kritériu sira seluk.
Lembra FI estabelese iha tinan 2011 ho objetivu atu finansia projetu infraestrutura no kapitál dezenvolvimentu ne’ebé alíena ho Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu (PED) 2011-2030.
Desde kriasaun fundu iha ona projetu 2.713 ho kustu billaun $6,2 ne’ebé mak ezekuta ona billaun $3,7. Ho ida ne’e, to’o iha tinan 2025 ne’e konklui ona projetu 1,306.
Notísiarelevante: https://tatoli.tl/2025/10/01/governu-aprezenta-ona-proposta-lei-oje-2026-ba-parlamentu-nasional/
Jornalista: Nelson de Sousa
Editór: Evaristo Soares Martins