MANUFAHI, 03 dezembru (TATOLI) – VIII Governu Konstitusionál lideradu Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, sesta ne’e hatuur fatuk dahuluk konstrui monumentu Proklamadór Francisco Xavier do Amaral iha foho Orana, suku Kaimauk, postu Administrativu Turiskai, munisipiu Manufahi, nune’e kontinua dignifika proklamadór ne’e.
VIII Governu Konstitusionál reprezenta hosi Koordenadór Apoia Sosiedade Sivíl-Gabinete Primeiru Ministru (GASS-GPM), Filipe da Costa, hamutuk ho autoridade munisipàl Manufahi, lia-na’in no komunidade sira Turiskai hala’o serimónia rituàl hodi husu lisensa uma-lulik Sakoko no Beheli. Iha opurtunidade ne’e lansa kedas fatuk dahuluk ba iha fatin konstrusaun monumentu Francisco Xavier do Amaral iha foho Orana tutun.
Koordenadór GASS, Filipe da Costa, esplika, ideia harii Francisco Xavier do Amaral iha foho Orana ne’e inisiativa hosi Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha 2014 bainhira sei asume Prezidente Repúblika.
Iha momentu ne’e, Taur Matan Ruak hala’o diálogu iha suku Manumera, Turiskai. Iha diálogu ne’e mosu ejizénsia hosi populasaun kona-ba harii monumentu ne’e.
“Entaun iha momentu ne’ebá, ita-nia Prezidente Repúblika deside halo monumentu iha-ne’e,” Filipe da Costa, ko’alia iha serimónia rituál no hatuur fatuk-dahuluk iha suku Kaimauk, postu Administrativu Turiskai, munisípiu Manufahi.
Nia dehan, planu ida-ne’e hetan difikuldade barak tanba laiha orsamentu atu konstrui monumentu ne’e, maibé to’o ikus Parlamentu Nasionál konkorda tau orsamentu millaun ida-resin ba konstrusaun monumentu ne’e rasik.
“Ita dezeña la’ós de’it ho monumentu ne’e de’it, maibé kompleta oinsá tranforma fatin sai área turizmu, nune’e bele atrai turista sira-nia matan mai vizita fatin ne’e, bele refleta istoria ita-nian,” nia katak.
Nia fó-sai katak, tékniku sira submete ona ba Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) haree no deside, no obra ne’e sei hahú tinan oin tanba engloba iha orsamentu jerál estadu 2022.
Lia-na’in hosi suku Kaimauk, Turiskai, José Xavier, orgullu tanba Governu bele responde ejizénsia ne’ebé sira hato’o.
“Ami orgullu tanba Governu kontiua dignifika Avo Xavi nu’udar Proklamadór no Primeiru Prezidente RDTL, hodi konstrui monumentu iha nia knua nu’udar jestu ida haboot nafatin rai Turiskai nune’e hatudu ba jerasaun foun katak Turiskai nia-oan mane ida sai proklamadór ba povu no Estadu Timor-Leste nian iha istória luta ba independénsia,” lia-na’in ne’e kontente.
Nune’e mós, Administradór Munisipiu Manufahi, Arantes Isaac Sarmento, agradese ba Governu tanba ho komitmentu konstrui monumentu iha knua proklamdór RDTL, Francisco Xavier do Amaral iha Turiskai.
“Ha’u husu imi tenke tane-aas saida maka avo Xavi halo ona ba rai ne’e, imi tenke apoia hodi estátua ne’e to’o hamriik, labele impede saida maka Governu halo,” nia fó hanoin.
Entretantu, Diretór Ajénsia Nasionál Lisensensiamentu Ambientál (ANLA) hosi Sekretaria Estadu Meu Ambiente, António Lelo Tasi, konsidera fatin ne’ebé atu konstrui monumentu Francisco Xavier do Amaral ne’e viavél.
“Ami-nia ekipa sira mai observa direita no ami emite ona lisensamentu ambientál bele halo monumentu,” nia katak.
Jornalista : Natalino Costa
Editór : Evaristo Soares Martins
