iklan

DILI, POLÍTIKA

Tribunál Kámara Konta deteta regalias ba Deputadu laiha baze legál

Tribunál Kámara Konta deteta regalias ba Deputadu laiha baze legál

Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopez.

DILI, 11 juñu 2022 (TATOLI)—Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopes, hateten tuir relatóriu Tribunál Kámara Konta deteta katak regalias ne’ebé durante ne’e atribui ba Deputadu sira laiha baze legál.

Notísia Relevante: Aniceto Guterres: “Edifísiu foun PN sei poupa subsídiu hosi deputadu sira”

Lidér Segundu Órgaun Soberania ne’e hateten, PN sei fó prioridade revizaun ba pakote lei tolu hanesan   Lei Organizasaun Funsionamentu Administrasaun Parlamentár (LOFAP), Estatutu Deputadu no Rejimentu Parlamentu Nasionál.

“Atu halo revizaun ho razaun prinsipál ba reforma tanba ho prosesu funsionamentu administrasaun Parlamentár ohin loron akontese iha tinan rua liubá tuir auditória Tribunál Kámara Konta ba administrasaun jestaun finansa PN nian, hosi 2016 identifika kestaun ho regalias, tanba fasil ita PN halo regalias ba ita-nia an rasik duké ita fó regalias ba ema seluk, ida ne’e mak akontese. Ne’ebé relatóriu Tribunál Konta katak regalias sira-ne’ebé regulamentu halo hodi fó ba Deputadu sira-ne’e laiha baze legál,” Prezidente PN ne’e dehan ba Agência Tatoli liuhosi entrevista eskluzivu iha nia knar fatin PN, kuarta (08/06) ne’e.

Prezidente PN ne’e fó ezemplu regalias ka subsídiu tratamentu saúde iha tinan ida ho orsamentu rihun $4.

“Parese iha diferensa interpretasaun baze legál maibé hanesan subsídiu ida-ne’e rihun $4 tinan ida ba Deputadu sira-ne’e enjerál. Maibé parese Kámara Konta haluha katak membru Governu mós subsídiu hanesan ne’e maibé rihun $8 tinan ida ba subsídiu tratamentu saúde,” nia dehan.

Aniceto Guterres argumenta tan tribunál labele kria dúvida órgaun iha liu kompeténsia ba halo interpretasaun no mós auditória ba uzu rekursu finanseiru Deputadu sira-nian, mezmu nune’e PN kumpre atu halo reforma ba lei vijente.

“Atu kumpre ida-ne’e liu hosi relatóriu ne’e iha ami-nia prioridade halo reforma ba alterasaun ba pakote Lei Organizasaun Funsionamentu Administrasaun Parlamentár (LOFAP), Estatutu Deputadu liu-liu sei iha diretu iha ideia ruma tenke prevee kedas iha Lei Estatutu Deputadu,” nia hateten.

Lei númeru 12/2017, 24 maiu lei Organizasaun no Funsionamentu ba Administrasaun Parlamentár (LOFAP) no nia objetu, prinsípiu no dispozisaun jerál  prezente lei define no regula organizasaun no funsionamentu administrasaun Parlamentu Nasionál, ho objetivu asegura jestaun orsamentál, finanseiru no  administrativa, hanesan respetivu  apoiu tékniku, promove dezempeñu regular no  efikas funsaun konstituisionál ho legál, no  lei ne’e iha artigu hamutuk 80.

Lei númeru 7/2017, 26 abríl, aprova lei kona-ba Pensaun Deputadu no prosede primeira alterasaun lei númeru 5/2004, 05 maiu, kona-ba Estatutu Deputadu no primeira alterasaun lei númeru 1/2007, 18 janeiru, lei númeru 7/2007, 25 jullu, regula respetivamente, rejime pensaun mensál vitalísia ba deputadu no regalia no estatutu titulár  órgaun soberania. Primeiru relativamente ba deputadu no segundu relativamente ba titulár órgaun soberania haat ba membru Governu, estabelese medida objetivu apoiu mezmu iha sesaun funsaun públika servisu ba nasaun.

Objetu prezente lei aprova iha anexu, hola parte integrante, lei kona-ba pensaun deputadu, no prosede primeira alterasaun Lei númeru 5/2004, 5 maiu, kona-ba Estatutu Deputadu no Primeira Alterasaun Lei númeru 7/2007, 25 jullu, kona-ba Estatutu Titulár Órgaun Soberania, no iha lei ne’e iha artigu hamutuk 38.

Nia dehan, LOFAP ne’e alterasaun hala’o iha 2017 maibé depende ba nesesidade atu halo revizaun.

Tuir nia, iha nesesidade atu haree mós estatutu funsionáriu Parlamentár tanba funsionáriu sira ho rezime ida espesiál kompara ho funsionáriu sira seluk iha rai-laran ne’ebé ezkluzividade sira-nia saláriu parese di’akliu no hetan mós subsídiu oioin ne’ebé Kámara Konta hetan presiza hadi’a.

Razaun seluk mós adapta ba polítika dezenvolvimentu rekursu umanu ninian oinsá hasa’e kualidade.

“Funsionáriu Parlamentu númeru barak besik 200 ka 300 maibé servisu Parlamentár ne’e tinan ba tinan nafatin hela. Ida-ne’e buat ruma ladi’ak, nune’e tenke reforma no define fali estratéjia polítika klaru altera lei atu hatún númeru. Entermu kuantidade ita trava maibe nia kualidade tenke aumenta,” nia dehan.

Nia fó ezemplu regra promosaun ba kargu xefia no prosesu rekrutamentu tenke rigór labele iha sistema familiarizmu se lae afeta ba servisu parlamentár nia kualidade.

“Entaun buat hotu liga ho ema-nia diretu, maibé hadi’a nia kualidade ba prestasaun ba servisu di’ak entaun iha polítika ruma hanesan formasaun atribui bolsa estuda ruma tenke iha hotu,” nia hateten.

Presiza halo revizaun ba Rejimentu PN

Entretantu, Prezidente PN ne’e hateten, presiza halo mós revizaun ba Rejimentu arlamentu nasionál (PN) nian hodi adapta ba situasaun atuál.

Parlamentu Nasionál nia Rejimentu númeru 1/2016, alterasaun dahuluk ba Rejimentu Parlamentu Nasionál nian ne’ebé aprova iha 2009.

Rejimentu ne’e nia natureza no funsaun mak iha ninia funsionamentu, Parlamentu Nasionál la’o tuir Rejimentu ida ne’e, no rejimentu ne’e ho nia artigu hamutuk 202.

“Nesesidade revizaun ba Rejimentu PN tanba ita akompaña agora ko’alia kona-ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) Governu mai ho orsamentu por programa. Foin daudaun aprova tan lei Grande Opsaun Planu tuir Lei enkuadramentu Jestaun finanseiru nian pakote ida OJE, nune’e iha ezijénsia foun atu altera iha Rejimentu PN nian hodi adota tuir,” nia hateten.

Aleinde lakuna sira seluk ne’ebé antes ne’e deteta, ezemplu, haree PN nia metodu servisu sira hanesan fiskalizasun deputadu tun ba baze hafoin halo relatóriu no aprezenta iha plenária, maibé laiha ministru tutela iha área relevante atu konfronta iha momentu aprezentasaun.

“Tanba, metodu fiskalizasaun Deputadu sira to’o iha fatin hafoin halo relatóriu no bolu kedas Ministru área tutela atu konfronta, tanba saida mak problema ne’e iha. Maibé ida-ne’e durante ne’e la halo no oinsa rezolve lalais. Prontu, kuadru legál la sufisiente nune’e presiza altera iha Rejimentu Parlamentu Nasionál nian,” nia fundamenta.

Tanba ne’e, nu’udar Prezidente PN nia rasik foti ona inisiativa hodi halo revizaun ba pakote lei tolu ne’ebé vijente hela.

“Pakote lei tolu ne’e iha inisiativa hahú ona no fulan ida ka rua tan sei inisia kria komisaun eventual ida-ne’ebé kada bankada ida-idak iha ninia reprezentante Deputadu ida hodi foku rezolve hetan konsensu hotu mak lori ba plenária aprova iha finál globál,” nia hateten.

Jornalista : Nelson de Sousa

Editór       : Cancio Ximenes

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!