DILI, 10 janeiru 2024 (TATOLI)—Parlamentu Nasionál (PN) liuhosi Prezidente Komisaun E trata asuntu Infraestrutura, Marcos Xavier, rekomenda ba Governu atu fó prioridade ba polítika oinsá ordena sidade Dili livre hosi inundasaun kada tinan iha tempu udan.
Notísia Relevante: Uma-kain 10-resin iha Becusse Kakeu Laran sofre inundasaun
“Dili ne’e uluk tempu Indonézia inundasaun laiha, tanba populasaun mós ema uitoan de’it. Agora ita ukun aan populasaun iha munisípiu barak mai buka moris iha ne’e, entaun fatin ne’ebé ita labele harii uma ita harii uma. Ha’u fó ezemplu de’it, Tasi-Tolu, hateke ba foho sorin ne’eba populasaun balun uma sa’e ba foho leten no ai sira-ne’e taa hotu ona. Hanesan membru PN rekomenda ba Governu atu oinsá prevene inundasaun labele akontese iha Dili laran, entaun primeiru sira tenke hamoos valeta sira-ne’e. Segundu tenke haree komunidade ne’ebé mak halo uma iha valeta lete, no komunidade sira mós tenke koopera, se ita hakarak Dili ne’e labele hetan inundasaun,” nia hateten ba jornalista sira iha uma fukun PN, kuarta ne’e.
Tanbasá inundasaun boot akontese iha Dili, nia dehan, tanba komunidade nia konsiénsia laiha atu soe lixu iha lixeira ka lae, nune’e fó hanoin ba komunidade hotu ne’ebé hela iha Dili tenke iha konsiénsia.
Tanba, udan-been agora ne’e la halai tuir valeta ho kestaun komunidade barak ba faan obralan iha valeta leten bee ne’e atu halai ba ne’ebé, soe lixu arbiru, depois hetan ona inundasaun hanesan ne’e Governu mak sala.
Deputadu membru komisaun E, Oscar Lima, hateten inundasaun udan ne’e natureza maibé udan ne’e iha mós prevensaun, nune’e husu ba Governu oinsá iha mós prevensaun bele fó hanoin ba konstrusaun sira-ne’e tenke atensaun tebes, prinsipalmente reabilitasaun obra kiik-oan sira iha Dili, tanba iha Dili ne’e horisehik inundasaun ne’e kuaze iha fatin barak tebe-tebes.
Ida fali mós kona-ba lixu ne’ebé soe arbiru, nune’e husu populasaun tomak hela iha Dili atu fó nia kontribuisaun hodi rezolve inundasaun tanba bee dalan sira nakonu ho lixu, no ida fali Governu tenke haree ema-ne’ebé konstrui uma iha valeta nia leten no foer soe tun ba kraik, entaun valeta sira labele utiliza bainhira udan ne’e udan-been labele halai ho di’ak nune’e hamosu inundasaun.
“Tanba, ita-nia kontrola ba valeta kuak sira-ne’e insufisiente. Ita husu ba ministériu sira tenke tau atensaun tebes. Sira-ne’ebé halo fali uma iha valeta kuak ne’e la loos, regra hanoin iha, ita mak la kumpre regra. Nune’e, ita tenke kumpre, la’ós ita fó kulpa fali ba Governu maibé Governu halo tiha valeta ita mak ladún hatene uza. Maibé, Governu nia obrigasaun atu kontrola,” Deputadu hosi bankada FRETILIN ne’e hateten.
Tanba, nia dehan, horisehik udan boot kuaze iha Dili laran tomak inundasaun makaas tebes ne’ebé sidadaun hotu presiza kumpre regra ho konsiénsia.
Deputada PD, Maria Teresa Gusmão, dehan triste haree situasaun liuliu iha Dili udan boot tebe-tebes ne’ebé afeta inundasaun, maibé inudasaun iha Dili la’ós buat foun tanba tina-tinan kuandu udan boot mai, sempre hasoru situasaun ida-ne’ebé inundasaun boot ne’ebé afeta estragu barak tebes.
“Buat ne’e mak ita presiza haree, ne’e la’ós responsabilidade Governu nian mesak maibé sidadaun hotu nian. Parte Governu tenke haree ona oinsá kanaliza valeta sira ou ita-nia tata sidade planu uluk ne’e tenke halo fila-fali, para oinsá ordena fatin sira ne’e tuir dalan. Nune’e, fatin sira jalur ne’ebé bee atu liu ita labele intupidu iha fatin, entaun presiza manutensaun ou hadi’a sidade laran para kanal sira ne’e, bee bele suli tuir nia dalan,” nia hateten.
Ba parte povu nian, ema hotu konsiente labele soe lixu arbiru no soe lixu iha lixeiru ne’ebé iha.
Nia husu loza sira-ne’ebé iha lixu barak sira mós tenke jere rasik, tanba dalaruma soe arbiru iha loza oin no lori fakar iha dala-dalan, nune’e prezudika bainhira mak bele rekolla lixu tau iha fatin, ne’eduni ba uma-kain ida-idak no parte hotu jere lixu ho didi’ak hanesan kontribuisaun ida ba Governu atu rezolve problema lixu.
“Asuntu inundasaun ne’e hanesan solidariedade ita hotu nian, ba tristeza boot ba situasaun ne’e. Estragu barak tebes, maibé pergunta mak ne’e, se tinan-tinan akontese prevensaun ne’e oinsá, ne’eduni dala ida tan la’ós responsabilidade Governu nian de’it. Iha Parlamentu mós kada semana, ami foti kestaun lixu liuliu iha Dili,” nia hateten.
Nia hato’o mós mensajen ba populasaun hela hela fatin risku dezastre hanesan foho leten, mota ninin sira-ne’e, oinsá asegura imi-nia aan buka fatin ne’ebé labele lori risku.
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes
