DILI, 24 Abríl 2025 (TATOLI)—Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili (TJPID), kinta ne’e, kontinua halo julgamentu ba arguidu QN ne’ebé envolve iha krime hatama sasán kontra-bandu sigaru kaixa 620.
Arguidu QN iha 09 Outubru 2023, suspeitadu hatama sigaru ho marka Surya 12 slope 159 no Thanos slope 461 husi fronteira Batugadé mai Timor-Leste liuhusi dalan illegál.
Ho arguidu nia hahalok ne’e, Ministériu Públiku (MP) alega arguidu QN ho krime kontra-bandu ne’ebé previstu no punidu iha artigu 316° no esportasaun ilísita ne’ebé previstu iha artigu no punidu 315° husi Kódigu Penál Timor-Leste.
Iha kontinuasaun julgamentu kinta (24/4) ne’e, Ministériu Públiku liuhusi Prokuradór Matias Soares iha nia alegasaun husu Tribunál atu aplika pena prizaun tinan-lima, tanba arguidu nega faktu balun ne’ebé hato’o ona iha primeiru interrogatóriu iha tinan kotuk liubá.
Prokuradór Matias hateten, bazeia ba arguidu QN nia deklarasaun iha faze interrogatória dahuluk tinan kotuk arguidu QN deklara katak iha momentu ne’ebá nia hetan kontatu husi sidadaun ho inisiál M atu bá tula sasán iha área Aimutin, la’ós iha Kampung Baru, Komoro, ne’ebé antes ne’e nia deklara ona.
Prokuradór Matias mós haktuir arguidu nia depoimentu iha tinan kotuk konfesa ba Tribunál katak arguidu ne’e bá atu tula sasán de’it, nia lahatene sasán sira-ne’e, no iha momentu ne’ebá iha ema na’in-tolu mak tula hela sasán ne’e ba karreta. Hafoin hatama hotu sasán ba karreta, sidadaun Insiál M ne’e hateten ba nia atu tula bá Merkadu Taibessi no M ne’e sei tuir husi kotuk ho motór.
Tuir MP katak bazeia ba arguidu nia depoimentu katak arguidu to’o iha Taibessi, autoridade seguransa hapara kedas arguidu no sidadaun M ne’e mós ho motór halai lakon, hafoin hetan pasa-revista husi autoridade seguransa foin nia hatene katak sasán sira-ne’e inklui mós sasán kontra-bandu sira hanesan sigaru.
Maibé, ho depoimentu sira-ne’ebé arguidu QN aprezenta bá Tribunál, faktu sira-ne’e seidauk sufisiente tanba iha faktu balun mak arguidu sei subar hela, tanba ne’e, Ministériu Públiku husu ba Tribunál aplika pena tinan-lima, tanba arguidu QN subar faktu.
Tuir akuzasaun husi Ministériu Públiku katak, iha 09 Outubru 2023, tuku 23:30 Otl, testemuña JL hanesan membru PNTL kolokadu iha Munisípiu Dili, parte intelejénsia nian (SIP), simu informasaun husi fonte sekreta katak iha oras balun tan arguidu QN sei transporta sigaru kaixa iha karreta marka toyota Grand Max, koor mutin, matríkula A-23.931 TLS tama merkadu Taibessi.
Nune’e, testemuña hamutuk ho nia ekipa halo vijilánsia iha fatin ne’ebé indikadu ona no kaer iha fraglante delitu arguidu katak QN kondús karreta ne’ebé mensionadu ho kaixa iha laran no sira identifika katak iha sigaru marka Surya 12 hamutuk slope 159 no tabaku marka Thanos slope 461 ne’ebé tau hamutuk iha kaixa laran.
Entaun, polísia halo detensaun ba arguidu QN no mós halo apreensaun ba sigaru no tabaku sira. Durante iha audiénsia primeiru interrogatóriu, arguidu QN deklara sigaru no tabaku hirak-ne’e tula husi ponte Komoro II. Iha momentu ne’ebá, ema naran M telefone uza númeru 753xxxx bá arguidu QN nia númeru telefone 758xxxx atu transporta objetu (sigaru no tabaku) sira-ne’e bá merkadu Taibessi, maibé kona-ba telefone ne’ebé arguidu sita ne’e la halo ligasaun ba arguidu QN nia númeru telefone husi loron 01-15 Outubru 2023 no númeru telefone referidu rejistadu iha Telemor ho naran Madalena da Silva hela iha Postu Kristu-Rei no númeru telefone referidu la ativu tena iha 29 Setembru 2023.
Arguidu QN deklara katak nia la koñese ema naran M ne’ebé telefone nia hodi tula sigaru Gudang Garam no tabaku Thanos no arguidu tula sasán ne’e iha ponte Komoro II no ikusmai arguidu QN muda fali deklarasaun katak tula sigaru no tabaku Thanos iha área Aimutin, fatin fa’an obralan nian ne’e.
Depoizde konverte tiha ba osan husi objetu kontra-bandu nian ne’e mak sigaru Surya 12 hamutuk slope 159 no tabaku Thanos hamutuk slope 461 hetan osan valór ho montante hamutuk $10.890,00 USD.
Katak, objetu sira-ne’ebé arguidu sira transporta mai Dili ne’e sosa iha área fronteira entre Suai, Maliana ho Atambua ho ninia tranzasaun illegalmente tanba la liuhusi fatin ne’ebé autorizadu ka kontrolu alfándega husi Estadu Timor-Leste nian atubele selu taxa ba sasán importasaun tama territóriu Timor-Leste nian tanba sasán sira la prodús iha territóriu Timor-Leste.
Arguidu transporta sasán kontra-bandu sira-ne’e husi munisípiu mai kapitál Dili iha kalan-boot iha tempu ne’ebé servisu seguransa sira kolen no deskansa ona, atu sasán sira-ne’e bele sírkula iha merkadoria nasionál legalmente hodi arguidu sira bele venda no hetan lukru sein kumpri sira-nia devér hodi selu taxa bá Estadu.
No, arguidu QN ho forma livre, deliberada, konxientemente, hatama sasán mai nasaun Timor-Leste hanesan hanesan sigaru ho tabaku Thano, la liuhusi dalan legál no la selu taxa ba Estadu Timor-Leste no mós arguidu hatama sasán sira-ne’e sein lisensa husi autoridade kompetente hodibele autoriza tama mai no sírkula legalmente iha territóriu laran. Arguidu hatene katak hahalok ne’e proibidu no hetan punisaun tuir lei penál maibé sira kontinua pratika asaun ne’e.
Julgamentu ne’e, prezide husi juíz koletivu kompostu husi José Quintão, Jumiaty Freitas no José Gonçalves, Ministériu Públiku reprezenta husi Prokuradór Matias Soares, arguidu hetan asisténsia legál husi Defensór Públiku José da Silva.
Jornalista: Natalino Costa
Editór: Xisto Freitas da Piedade