iklan

JUSTISA, HEADLINE

Tribunál julga Naimori no arguidu na’in-rua seluk

Tribunál julga Naimori no arguidu na’in-rua seluk

Tribunál Judisiál Primeira Instánsia. Dili. Imajen TATOLI/António Daciparu

DILI, 02 Outubru 2025 (TATOLI)–Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili, Kinta ne’e, halo julgamentu ba Arguidu José dos Santos Naimori Bucar ne’ebé nu’udar Konselleiru Partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timor Oan (KHUNTO) inklui atuál Prezidente Partidu KHUNTO, Armanda dos Santos no Sekretáriu Ezekutivu, Mário do Rosário Mesquita, relasiona utilizasaun sala subvensaun públika ba partidu iha tinan 2022.

Molok tama ba sala julgamentu, Defeza arguidu sira, Advogadu Privadu Ismael Assunção, deklara ba Tribunál katak ligasaun ho kazu utilizasaun sala subvensaun públika, arguidu sira devolve filafali osan hamutuk $7.000 ba Ministériu ne’ebé konsta ona iha akta akusaun nian.

Iha sala audiénsia julgamentu, Arguidu José dos Santos Naimori Bucar no Arguida Armanda Berta hili nonok hodi la fó nia depoimentu ba kazu ne’e. Enkuantu Arguidu Mário do Rosário Mesquita hili direitu ko’alia hodi fó nia deklarsaun ba kazu ne’e.

Arguidu Mário deklara, Ministériu Públiku (MP) nia akuzasaun ne’ebé imputa ba nia, balun loos no balun sala.

Arguidu haktuir, momentu iha tinan 2022 Partidu KHUNTO hetan subvensaun partidu husi Governu hamutuk millaun $2 no halo levantamentu osan ho montante $62.000, ne’ebé osan ne’e tranfere ba konta bankária partidu nian.

Notísia relevante : Tribunál Suai adia julgamentu ba Naimori Bucar

Mário dehan, momentu ne’e Partidu KHUNTO hetan subvesaun partidu nian tanba hetan asentu iha Parlementu, ne’ebé kada partidu hetan subvensaun tuir votu partidu nian ne’ebé hetan asentu iha Parlamentu.

Momentu ne’ebá nia hanesan Sekretáriu Ezekutivu partidu nune’e nia iha informasaun ba osan ida-ne’e, molok halo levantamentu ba osan, nia hetan aseitasaun husi Naimori no Armanda Berta.

Mário konta tuir, bainhira Governu transfere tiha osan ne’e, nia ho Maria Soi ne’ebé nu’udar Tezoreira Partidu KHUNTO mak bá halo levantamentu iha banku atu finasia atividade partidu bazeia ba orientasaun Konselleiru Naimori.

Arguidu admite, osan ne’e uza duni ba nesesidade partidu nian no osan balun uza hodi selu arrendamentu uma ne’ebé momentu ne’e instala hanesan sede provizóriu. Sira halo arrendamentu ba Naimori nia oan nia uma.

Arguidu deklara, subvensaun ne’ebé Partidu KHUNTO hetan tanba ahetan asentu Parlamentu, maibé osan ne’e uza duni nesesidade partidu.

Bainhira Partidu KHUNTO aprezenta relatóriu iha Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE, sigla portugés), órgaun independente ne’e rejeita relatóriu ne’e tanba hateten katak relatóriu ne’ebé aprezenta ba ezekusaun subvensaun partidu la kompletu no presiza kompleta liután molok submete filafali.

Nia katak, CNE konsidera relatóriu la kompletu tanba la inklui resibu ba gastu sira.

“CNE kestiona relatóriu ne’ebé ami aprezenta tanba dokumentu ba ezekusaun ne’e laiha. Tanba númeru osan ne’ebé hakarek iha relatóriu la hanesan ona ho númeru osan $62.000, ne’ebé mak sira halo levantamentu ne’e. Sim ida-ne’e ami-nia kelalaian (erru), tanba ami uza osan osan fundu subvensaun partidu la tuir regra,” Arguidu deklara.

Partidu KHUNTO devolve fali osan $7.000, ho objetivu tanba arguidu rekoñese katak komete erru iha ezekusaun subvensaun partidu nian.

Arguidu mós hateten katak, durante ne’e laiha formasaun husi CNE ba estrutura Partidu KHUNTO kona-ba ezekusaun subvensaun partidu ho di’ak.

Halo levantamentu dala-haat

Sasin Maria Soi haktuir ba Tribunál katak nia asume kargu hanesan Tezoreira iha Partidu KHUNTO desde tinan 2011-2020, maibé bainhira partidu iha problema kona-ba ezekusaun subvensaun, sasin deside sees-an

Sasin deklara, momentu ne’ebá, nia halo levantamentu ba subvensaun partidu iha banku dala-haat, dala-ida to’o dala-tolu laiha problema, maibé levantamentu dala-haat ne’e mak iha problema, tanba osan ne’ebé nia bá foti iha banku, nia rasik nu’udar Tezoreira la hatene tuir kona-ba utilizasaun to’o loron submete relatóriu ba CNE mak responsável partidu obriga nia atu asina hodi ba entrega.

Nia dehan, bainhira Arguidu Mário hanesan Sekretáriu Ezekutivu Partidu fó relatóriu ba nia hodi asina nu’udar Tezoreira partidu, nia parte la konsege verifika no lee, no hetan ameasa, katak karik nia la asina mak sei halakon nia katuas oan nia vida.

Tanba ne’e, Maria Soi hanesan Tezoreira momentu ne’ebá asina hodi lori ba CNE no halo aprezentasaun.

Sasin konta tuir, momentu ne’ebá nia rezigna-an husi Partidu KHUNTO tanba hetan ameasa no nota katak ezekusaun subvensaun la tuir ona lei no mosu irregularidade oioin, nune’e nia deside rezigna-an.

Hetan orientasaun halo levantamentu

Iha fatin hanesan, sasin Maria de Araújo deklara ba Tribunál katak, momentu ne’ebá nia troka Tezoreira Maria Soi no durante nia halo levantamentu ba subvensaun, hetan ona orientasaun husi Líder Supremu Partidu KHUNTO.

Nia dehan ba Tribunál, nia rasik haree katak ezekusaun ba subvensaun partidu laiha problema durante ne’e maibé ikus mai nia rona husi CNE katak iha problema.

Durante ne’e sasin hamutuk ho Arguidu Mário halo relatóriu no buat hotu la’o ho di’ak to’o submete ba CNE.

Nune’e mós, Sasin José Agostinho da Silva hateten, nia envolve iha Partidu KHUNTO hodi asume kargu nu’udar Sekretáriu Jerál Partidu desde tinan 2011-2022.

Iha 2022, nia hetan orientasaun husi líder Partidu KHUNTO Naimori atu asina relatóriu ba utilizasaun subvensaun partidu.

Nia fó sasin, Naimori husu nia asina relatóriu direitamente sein bele lee no verifika.

Sasin dehan, nia bele asina maibé hanesan Sekretariu Jerál partidu tenke lee lai relatóriu ne’e no halo lai verifikasaun molok lori bá CNE. Ikus mai nia deside la asina no Adjuntu Sekretáriu Jerál mak asina fali.

Bainhira José Agostinho la asina ona relatóriu ne’e, partidu deside ignora nia husi partidu no nia mós sees-an husi partidu.

Iha infrasaun

Sasin seluk, atuál Prezidente CNE José Agosto Belo, hato’o nia depoimentu ba Tribunál katak tuir Lei Partidu Polítiku, Partidu ne’ebé hetan asentu iha Parlamentu, iha direitu atu hetan osan subvensaun.

Nia konta tuir, momementu ne’ebá Partidu KHUNTO hetan 400.000 no partidu ne’ébé simu subvensaun tenke hato’o relatóriu ezekusaun ba CNE.

Sasin deklara bainhira relatóriu tama ba CNE, ekipa auditoria halo auditoria hodi verifika relatóriu ne’e. Bainhira ekipa auditoria verifika katak relatóriu husi Partidu KHUNTO ba subvensaun públika, nota ketak iha infrasaun tanba durante partidu ezekuta subvesaun ne’e laiha dokumentu ba ezekusaun no osan $62.000 ne’ebé partidu halo levantamentu iha banku iha relatóriu ezekusaun númeru diferente tebes. Tanba ne’e CNE liuhusi plenária delibera hodi fó prazu loron-10 ba Partidu KHUNTO hodi hadi’a nia relatóriu.

Maibé responsável sira la hadi’a relatóriu ezekusaun ba subvensaun no liu prazu ne’ebé fó, tanba ne’e halo partisipasaun ba MP. Tanba tuir lei katak partidu ne’ebé mak ezekuta subvensaun la ho relatóriu ne’ebé loos, CNE iha obrigsaun atu lori ba MP.

Akuzasaun

Arguida Armanda Berta dos Santos hanesan líder másima iha Konsellu Líder Nasionál Partidu KHUNTO.

Arguidu José dos Santos Naimori Bucar hanesan Konselleiru no Péritu iha Partidu KHUNTO.

Arguidu Mário Mesquita Diretór Ezekutivu iha Partidu KHUNTO no responsável ba prepara dokumentu sira ne’ebé akumula ho ezekusaun fundu iha partidu ba CNE.

Iha tinan 2021, Parlamentu Nasionál (PN) aprova subvensaun públika ho montante globál millaun $6 no trasfere ba Partidu KHUNTO ho montante $461.538,46, ho baze reprezentasaun iha PN.

Iha tinan 2022, Maria Soi asume knaar hanesan Tezoreira Partidu KHUNTO maibé hahú 28 Abríl 2023 to’o 21 Abril 2024, Tezoreira Partidu KHUNTO mak Maria de Araújo.

Tezoreira sira iha poder halo movimentu no Arguida Armanda Berta hanesan Prezidente Partidu KHUNTO.

Maibé Maria Soi no Maria de Araújo depois asina dokumentu no efetua levantamentu osan subvensaun públika bazeia ba orden ne’ebé hatun husi Responsável Másimu Partido KHUNTO hodi mediatu entrega ba Arguido José do Santos Naimori Bucar nu’udar Konselleiru Másimu ho Arguidu Mário hanesan Direktor Ezekutivu iha Partidu KHUNTO.

Maria Soi no Maria de Araújo rasik la hatene no laiha koñesimentu iha dokumentu komprovativu kona-ba ezekusaun subvensaun públika ne’ebe PN aprova no transfere ba konta Partidu KHUNTO.

Responsável partidu KHUNTO aprezenta relatóriu ezekusaun subvensaun públika tinan 2022 ba CNE no aprezenta ho dokumentu komprovativu kona-ba utilizasaun fundu referidu.

Subvensaun públika ho montante $62.000.00 laiha dokumentus komprovativu kona-ba utilizasaun.

Arguidu sira efetua pagamentu sira uza fundu subvensaun públika maibé sira rasik la aprezenta dokumentu komprovativu kona-ba montante $62.000.00 entrega ba entidade ida ne’ebé.

Ho situasaun ne’e, arguidu sıra komete hanesan reprezentante legál iha Partidu KHUNTO ne’ebé sira rasik viola artigu 12° husi Lei n.º 6/2008 16 Abríl, Rejime Jurídiku ba Finansiamentu Partidu Polítik

Arguidu sira maski CNE fó ona prazu atu justifka, maibé sira nafatin lakoi kolabora hodi rezulta osan ho montante $62.000 laiha justifikasaun ba utilizasaun.

Arguidu sira atua ho forma livre, deliberada no konsiente, hatene di’ak katak hahalok referidu proibi tuir lei, maibé sira la hapara hodi rezulta prestasaun konta lahó justifikasaun.

Ho nune’e, Arguidu José dos Santos Naimori Bucar, Armanda Berta dos Santos no Mário Mesquita, hanesan autór materiál ho forma ba prátika krime ida inkumprimentu ba regra kontabilidade organizasaun ne’ebe previstu no punidu iha artigu 21° númeru 1 Lei númeru 6/2008 16 Abríl, Rejime Jurídiku Finansiamentu ba Partidu Polítiku.

Hafoin Tribunál rona tiha depoimentu husi Arguidu no sasin sira, Tribunál deside marka fali julgamentu kazu ne’e ba loron 17 Outubru 2025 tuku 09:00 hodi kontinua rona depoimentu husi sasin sira seluk.

Prosesu ne’e prezide husi Juíz singulár Julmiati Freitas, MP reprezenta husi Prokuradór Rafael Gusmão no Arguidu sira hetan asisténsia husi Advogadu privadu, Ismael Assunção no Agostino de Jesus.

Jornalista     : Natalino Costa

Editora          : Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!