DILI, (TATOLI) – Ministru Agrikultura no Peska (MAP), Joaquim José Gusmão dos Reis Martins, hatete ho orsamentu ne’ebé maka ki’ik MAP tenta atu masimiza irrigasaun boot ne’ebé eziste ona.
“Ita-nia irrigasaun ne’e bele boot bele di’ak, maibé kuandu ita-nia kanál sekundária no tersiária ne’ebé tama direta iha natar ne’e ita lahadi’a, hanesan de’it. Tanba ne’e maka polítika husi Governu nian liuliu Ministériu Agrikultura agora atu haree oinsá maka bele hadi’a liuliu ba iha kanál sekundária ho tersiária, ne’e para atu haluan tan ita-nia natar, bee ne’e bá ne’ebá, se la’e irrigasaun de’it bee ne’e halai ba mota laran ne’ebá”, Ministru dehan iha Parlamentu Nasionál, ohin.
Tanba ne’e mak foku uluk ba ida ne’e, lalika halo buat boot no foun, maibé haree ida ne’ebé eziste ona hodi masimiza nia poténsia.
“Ba 2019 ita seidauk tau osan atu halo reabilitasaun ne’e, ita iha de’it osan uitoan maibé ida ne’e ba kapitál dezenvolvimentu ne’e iha 800 mil resin ne’e ita hadi’a ita-nia moru ba abastesimentu Karau sira iha Tibar, depois ba ida ne’e (irrigasaun) ita seidauk tau, maibé ita koko atu masimiza ho mós ko’alia ho ita-nia parseiru sira oinsá maka bele prienxe”.
Hatutan MAP mós tenke reforsa asosiasaun uza bee ne’e tanba seidauk forte, nune’e buat ki’ikoan sira bee-dalan ne’e sira maka bele hadi’a lapresiza lori eskavadora, mákina boot sira, mas sira maka halo serbisu ki’ik sira ne’e.
Enkuantu sobre orsamentu ne’ebé ki’ik laimpede ministériu ne’e atu halo serbisu no oinsá mak uza osan ki’ik, maibé serbisu ne’ebé hala’o ne’e boot tanba ne’e maka MAP otimista iha 2019 atubele alkansa programa hotu ne’ebé trasa ona.
MAP nia orsamentu iha tinan oin hamutuk millaun $14 resin no 2018 nian iha millaun $17, kompara tinan oin tun uitoan mas oinsá maka bele jere di’ak orsamentu ne’e tanba fó orsamentu boot demais maka lagasta hotu mós hanesan tanba fó fila ba kofre Estadu, maibé orsamentu ne’ebé natoon hanesan ne’e bele sukat kapasidade.
Irrigasaun sira ne’ebé iha ona maka Maliana I no II, Oebaba, Kasa, Karau Ulun no Bulutu.
Deputadu husi Bankada FRETILIN, Aniceto Guterres, kestiona sobre irrigasaun Maliana II ne’ebé abandonadu dezde 2016.
“Agrikultór sira uza fali sira-nia irrigasaun ida tradisionál ne’e para hatama bee. Irrigasaun ida uluk Indonézia nia tempu halo depois Governu sira anteriór hadi’a ne’e, hadi’a taka ku’ak ne’e mas larezolve problema depois husik hela de’it”, katak.
Hatutan tan: “Se atu justifika osan ba agrikultura uitoan ida ne’e, saida maka ita hein husi porsentu 1, se uluk osan barak mós lakonsege hasa’e produsaun satán porsentu 1 ne’e, parese ita atu duun sala, fó todan kedan ba povu ne’e maka baruk-teen duni”.
Jornalista: Maria Auxiliadora
Editora: Rita Almeida