DILI, (TATOLI) – Sensibilizasaun ba dekretu lei 33/2008 sobre ijiene no órden públika halo ona maibé implementasaun seidauk, tanba padraun atu haforsa dekretu ne’e liuliu fó koima ba infratór sira hatete jerál de’it no laiha definisaun, tanba ne’e autoridade munisipál Dili sei rekruta asesór legál hodi prodús lei ruma para reforsa.
“Se iha padraun maka hatete katak se populasaun ki’ik maka halo infrasaun sira ne’e nia sansaun hira, tenke regula, mas laiha padraun, ita labele halo buat ida”, José Filipe Smith, Sekretáriu Autoridade Munisipál Dili, ba Tatoli iha Matadouru, ohin.
Nia afirma autoridade Dili iha planu atu rekruta asesór legál sira para halo esforsu hodi prodús lei ruma hodi reforsa dekretu 33/2008 ne’e http://www.mj.gov.tl/jornal/?q=node/1341.
“Ita halo took padraun ida ba sansaun sira ne’ebé ita atu prega ba ema sira ne’ebé karik so’e fo’er la tuir nia oras, so’e fo’er arbiru iha sidade laran”, katak.
Enkuantu iha lei 33/2008 iha artigu 9 hatete koima ba infratór sira ne’e husi dólar lima to’o 500, maibé ema atu selu sansaun ne’e seidauk define.
“Ida selu dólar lima ne’e klasifika populasaun ida ne’ebe ne’e tenke klaru, ida dólar 500 ne’e kasifika ba sé? Tenke iha padraun no ba ema ida kondisaun ekonomia oinsá lai, ida ne’e maka presiza haree”, akresenta. Situasaun ne’e mak sai kestaun ba autoridade Dili.
Bainhira ema ida so’e fo’er iha mota nia sasaun oinsá, so’e lixu iha estrada, sunu fo’er iha lixu fatin nia sansaun mak saida, ida ne’e tenke iha regulamentu ida, argumenta tan.
Sekretáriu Autoridade Munisipál Dili ne’e afirma bele halo jestaun ba lixu, maibé falta kondisaun no autoridade ne’e mós seidauk iha podér totál, tanba foin iha faze tranzisaun, deskonsentrasaun administrativa ba podér lokál no podér ne’e porsentu 50 sei iha ministériu nia liman no seidauk iha podér lokál atu ezekuta órden sira ne’e ho loloos nomós seidauk iha osan rasik atubele halo planu tanba sei depende ba Governu sentrál.
Tanba ne’e nia husu ba komunidade liuhusi mídia atu ida-idak ho ninia responsabilidade ba lixu.
“Ba sidadaun hotu ne’ebé hela no bá-mai Dili, favór konsidera Dili hanesan odamatan boot ba Timor-Leste, presiza ita-nia atensaun, hamoos no labele halo fo’er, labele okupa fatin Estadu arbiru, fa’an sasán iha fatin arbiru, labele estraga fasilidade iha jardin sira, ida ne’e maka dehan ita hotu fó atensaun no Dili ne’e depende ba ita hotu”.
“Ba alunu sira, ema sira ne’ebé la’o ain, ema sira ne’ebé uza transporte bainhira hemu no han buat ruma favór tau iha fatin lixu tanba dalabarak ita akompaña iha fatin balun karreta halai daudaun han buat ruma so’e sai husi karreta laran ba estrada, nee labele”.
Nia haktuir tan fatin balun alunu sira sai eskola halibur iha fatin ruma hemu, han so’e. Ema hotu la’o iha Dili laran ka’er ákua ka buat ruma han karik so’e iha fatin fo’er.
“Pur favór ha’u husu ida ne’e. Halo netik buat ki’ikoan ruma ne’e atu kontribui ba Dili nia furak buat ida latodan”.
Jornalista: Maria Auxiliadora
Editora: Rita Almeida
