DILI, 14 outubru 2019 (TATOLI)—Atu refleta ba grandeza espiritu poétiku Poeta Francisco Borja da Costa nian, Asosiasaun HAk hamutuk ho Grupu Konsellu Populár no mós Grupu Palku Kultural selebra aniversáriu Saudozu Borja da Costa ba dala-73 (14 Outubru 1946-14 Outubru 2019) nu’udar poeta revolusionáriu ida ne’ebé nia klamar nunka mate.
Selebrasaun ba loron aniversáriu ba Poeta Borja da Costa, nu’udar momentu furak ba timoroan sira atu refleta ba grandeza espiritu poétiku Borja da Costa nian, nu’udar momentu di’ak atu mout hamutuk ho Borja da Costa nia mehi sira ba rai Timoór no nia emar sira-nia moris di’ak.
“Ba ha’u, Saudozu Borja da Costa nu’udar poeta revolusionáriu ida tanba ho nia poezia sira mak simples maibé kle’an no luan iha dimensaun. Nia motiva no inspira liu-liu timoroan sira atu foti asaun iha luta ba ukun rasik-aan,” dehan Eskritór no Poeta, Abe Barreto Soares, ba Ajénsia TATOLI liuhusi entrevista hafoin ramata reflesaun ba selebrasaun aniversáriu Saudozu Poeta Borja da Costa iha Salaun Sorumutu Asosiasaun HAK, Farol, Dili, segunda (14/10/2019).
Aleinde nu’udar poeta revolusionáriu, nia hatutan, Borja da Costa mós nu’udar matadalan poétiku ida ne’ebé fó motivasaun no inspira ema ua’in liuliu timoroan sira atu hakerek mós poezia ne’ebé iha nuansa patriotizmu no nasionalizmu.
“Nia sai nu’udar matadalan poétiku ba ha’u pesoalmente. Katak, nia mak inspira no motiva ha’u atu hakerek mós poezia ne’ebé iha nuansa patriotizmu no nasionalizmu. Aleinde ne’e, nia mós motiva maluk sira seluk atu hakerek mós poezia ho nuansa ida ne’e,” nia konfesa.
Entretantu, nia informa, iha selebrasaun aniversáriu Saudozu Borja da Costa, nia aprezenta múzika ida ne’ebé adapta husi poema ho títulu “Kdadalak Suli Mutu” ne’ebé Borja da Costa rasik mak hakerek.
“Ha’u hatete ba audiénsia sira katak múzika ne’e ho múzika seluk hanesan ‘Kolelemai’ no ‘Foho Ramelau’, ha’u rona kedas iha 1974 iha Fohorem, Covalima, rai ha’u moris fatin,” nia relembra fali.
Tanbasá mak gosta hananu múzika refere, nia hatán, tanba kantiku no poezia ne’e simples maibé nia sentidu ne’e kle’an no luan tebes. Poezia ne’e, nia haklaken, bele motiva no inspira timoroan sira atu hamutuk bebeik hodi sai forte hodi enfrenta sá dezafiu de’it iha luta ba ukun rasik-aan no mós priense ukun-aan ida ne’e.
Iha fatin hanesan, Membru Komisaun Organizadora, José Luis Oliveira, haktuir Borja da Costa ne’e nu’udar ema revolusionáriu ida ne’ebé uluk mós partisipa no envolve iha prosesu funu no luta 1974 no 1975 bainhira Timor-Leste komesa organiza rezisténsia ba independénsia.
“Borja da Costa nu’udar ema ida ne’ebé gosta poezia. Nia gosta la’ós de’it hakerek poezia maibé nia mós aprezenta poezia ne’e no ninia maneira rasik. Ninia maneira aprezenta no hakerek poezia ne’e nu’udar jestu atu espresa ninia sentimentu atu reziste kontra kolonializmu no mós loke konsiénsia povu nian atu tau importánsia ba ita atu hetan independénsia ka ukun rasik-aan,” nia dehan.
Oinsá ninia kuñesementu kona-ba Borja da Costa, nia hateten, Borja da Costa nu’udar timoroan ida ne’ebé mate iha 7 Dezembru 1975, iha momentu Indonézia invade Timor-Leste, nia mate iha portu Dili ho ninia obra poezia sira nia kaer no komu iha nia liman laran.
“Ninia kontribuisaun ba ita-nia luta depois nia mai husi Lisboa hanesan mós estudante sira ba eskola iha Portugal, fila fali mai sira hahú hanorin no mós enkoraja povu sira atu fanu fali ita-nia espiritu atu luta ba independénsia,” José Luis esplika.
Borja da Costa ninia kontribuisaun ida importante ne’e, nia haktuir, mak múzika Ino Nasionál “Pátria! Pátria!” ne’ebé nia rasik hakerek. Ne’e duni, nia la’ós de’it hakerek Ino Nasionál maibé nia mós hakerek poezia barak ne’ebé krítiku tebes ba kolonializmu. Poezia ne’ebé hanesan meius ida tenta atu fanu povu nia konsiénsia ba luta ba independénsia ninian.
“Nia (Borja da Costa) estudante uluk iha Portugal, fila fali mai hanesan estudante sira seluk hanesan Vicente Reis, Carvarinho, no seluk tan. Sira ne’ebé estudante fila mai, depois só sira na’in hira ne’e mak depois konsege fó naroman liután ba ita-nia organizasaun rezisténsia iha momentu ne’ebá. Borja da Costa rasik, nia kontribui iha parte ninia poezia no hakerek múzika,” nia dehan.
Membru komisaun organizadora ne’e esplika, selebrasaun aniversáriu ne’e tanba nia nu’udar eroi ida ne’ebé Timor-Leste tenke fó omenajen ba nia. Tanba, nia dehan, agora timoroan sira goza independénsia ne’e tanba ema sira ne’e ninia sakrifísiu no kontribuisaun ba luta libertasaun nasionál. Tanba ne’e, Borja da Costa ninia obra ka produtu poétiku sira ne’e sai hanesan patrimóniu estadu no patrimóniu kulturál ne’ebé tenke prezerva.
“Ita kanta Ino Nasionál ‘Patria! Patria!’, ita tenke hatene sé mak Borja da Costa. Agora, Borja da Costa ninia kontribuisaun ne’e liuhusi múzika no poezia. Ha’u haree liu, nia hanesan matadalan iha mundu poétika ne’ebé inspira no motiva jerasaun foun sira atu kontinua hamoris espiritu poetika ne’ebé iha nanis ona desde beiala sira nia tempu,” nia esplika.
Notísia relevante:SEAK: Saudozu Borja Presta Servisu Importante Ba Nasaun
Jornalista : Nelia Fernandes
Editór : Rafy Belo
