OÉ-CUSSE, 16 agostu 2022 (TATOLI) – Vise-Primeira Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI), Armanda Berta dos Santos, sei apoia Uma Páz no Psychosocial Recovery And Development in East Timor (PRADET ) hodi mellora atendimentu violénsia ba jéneru iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-Cusse Ambeno (RAEOA).
Iha lorontersa ne’e, Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun hala’o vizita ofisiál ba Uma Páz no PRADET iha Oé-Cusse, hodi observa direita implementasaun serbisu durante hala’o atendimentu ba komunidade sira, ne’ebé maka durante ne’e hetan violénsia doméstika, liuliu ba feto ho labarik sira iha rejiaun ne’e.
“Ohin, ita mai vizita atu observa no rona, iha difikuldade kona-bá transporte bainhira transporta vítima sira atu asesu ba justisa no tratamentu susar tebes, tán ne’e ita husu sira haree mós ba iha rekizitu sira, ida-ne’ebé prenxe duni atubele fasilita apoia, maibé presiza hamutuk ho autoridade RAEOA, atu oinsá ba futuru bele mellora atendimentu ne’ebé di’ak, liuliu ba asuntu violénsia nian, ida-ne’e importante atu haree feto sira-ne’ebé enfrenta problema sai vítima akontese iha RAEOA,” Armanda Berta dos Santos, informa ba jornalista sira, iha PRADET Oé-Cusse.
Parte MSSI durante ne’e fasilita ona apoiu ba kada instituisaun sira, kona-bá orsamentu no materiál kada tinan maibé ba uma mahon sira, parte tékniku sei haree fila-fali, tanba ne’e uza Orsamentu Jerál Estadu presiza mós nia relatóriu.
“Uluk ita apoia maibé agora ita iha ona lei, katak instituisaun ne’ebé mak atu hetan apoiu ba utilizasaun sosiál tenke ba rejistu iha INSS, maibé ba futuru sei haree fila-fali, oinsá mak bele halo tuir parte legál no rekizitu sira-ne’ebé maka iha,” nia katak.
Governante fundamenta, ba Uma Páz iha Oé-Cusse, antes ne’e hetan ona apoia maibé to’o de’it iha 2019, tanba parte MSSI serbisu hamutuk ho autoridade RAEOA atu oinsá bele mellora di’ak liután atendimentu daudaun ba sira, tanba Oé-Cusse hanesan rejiaun espesiál, entaun bainhira fasilita apoia la direita maibé tenke liuhosi RAEOA.
Diretór PRADET, Manuel do Santos, orgullu tanba iha vizita ofisiál ne’e bele hato’o, progresu serbisu PRADET nian ba atendimentu komunidade ba esperiénsia violénsia jéneru ba MSSI.
Nune’e mós aprezenta ezisténsia PRADET iha Oé-Cusse, hodi hato’o operasionalizasaun serbisu PRDAET nian durante ne’e iha Oé-Cusse inklui aprezenta obstákulu balu kona-bá fundu halo operasionalizasaun serbisu, ne’ebé mak durante ne’e barak liu mai hosi parseiru dezenvolvimentu ka doadór hosi estranjeiru.
“Atu nune’e ministra hanesan polítika na’in, bele haree komitmentu ba futuru sustentabilidade, durante ne’e PRADET iha RAEOA mantein fó atendimentu vítima bainhira simu referál nomoos iha kontaktu karik hosi komunidade no autoridade lokál, tékniku sira halo kedas atuasaun ba vítima sira,” nia akresenta.
Nune’e bele halo atedimentu halo referál kazu sira ba parseriu sira, hanesan PNTL, Uma Pás, ALFELA, nune’e bele fasilita atendimentu relevánsia, konforme vítima nia situasaun.
Durante iha sorumutu ne’e, PRADET aprezenta kazu ne’ebé rejista aas liu iha RAEOA, violénsia doméstika no violénsia abuzu seksuál ho porsentu 30% ba leten.
Entretantu, tuir dadús ne’ebé Agência Tatoli asesu iha PRADET Oé-Cusse, iha trimestre dahuluk to’o trimestre daruak, konsege rejista kazu 90 maioria feto mai ho kazu tipu diferente mak hanesan;
Kazu sivíl rua feto hotu, violénsia doméstika forma liu ida hamutuk hitu feto hotu, violénsia doméstika, violénsia ho fíziku hamutuk 58, feto 43 no mane 15, violénsia doméstika, violénsia psikolójiku ualu feto hotu.
Nune’e mós kazu violénsia doméstika, violénsia seksuál rua feto hotu, violénsia fíziku la’ós violénsia doméstika haat, feto tolu no mane ida, violénsia seksuál, la’ós violénsia doméstika sia maioria feto hotu, nune’e totál kazu rejista hosi janeiru to’o jullu 2022 ba feto hamutuk 74 no mane 16 hamutuk 90.
Jornalista : Abílio Elo Nini
Editór : Evaristo Soares Martins