DILI, 22 janeiru 2024 (TATOLI)–Portavós Konsellu Nasionál Profesór Kontratadu Timor-Leste (KNPTL), Agostinho Pinto, husu Ministériu Edukasuan (ME) atu hatudu notifikasaun liuhosi artigu 116 lei funsaun públika tanba sira hetan rekoñesimentu hosi VIII Governu Konstitsusionál hodi asina kontratu iha 2023.
Notísia Relevante: PN apresia ME rezolve profesór kontratadu 4000-resin ba permanente
“Ami asina kontratu ho termu sertu no kontratu salariál liuhosi dekretu-lei rejime jerél artigu 22/2011, kona-ba rekrutamentu administrasaun públika. Tanba ne’e, ami husu nafatin katak kuandu hapara ami tenke fó notifikasaun liuhosi artigu 116 lei funsaun públika nian. entaun ami labele tuir teste tanba dekretu lei 23/2010, 9 dezembru, no hetan alterasaun hosi dekretu-lei númeru 31/2023, 31 maiu, ne’ebé bolsa kandidatu,” portavós ne’e hateten liuhosi konferénsia imprensa iha jardim Prezidente B. J. Habibie, Bidau Santaana, hafoin pofesór kontratadu sira halo long mars hosi Centro Convenção Dili (CCD), segunda ne’e.
Dekretu-lei ne’e, nia dehan, ministru anteriór asina iha 15 maiu, públika iha 31 maiu no agora profesór kontratadu asina kontratu hahú hosi 01 janeiru to’o 31 dezembru, entaun bainhira dekretu-lei ne’e venkula mak automatikamente nia labele vale ba ami no lei ne’e vale ba oin.
ME liuhosi VIII Governu Konstitusionál iha 2022 halo ona verifikasaun ba no públika depois iha 2023 halo asina kontratu ho profesór sira, depois sira verifika hotu iha 2022 no públika ptofesór sira-nia naran iha Jornál Republika liuhosi juri kapinel ME nian rasik, maibé liu tinan 10 ne’e mak laiha fali direitu.
“Ha’u hanoin lae karik. Ami merese ne’e mak ami hetan rekoñesimentu hosi VIII Governu KOnstitusionál no iha 2023 ami asina kontratu. Ministra Edukasaun hapara ami-nia kontratu ne’e, atu dehan ami iha direiru ka lae nu’udar timoroan. Ami sente katak injustisa ida, tanba ministra hapara ami rihun resin nia kontratu depois ba bolu fali ema kuaze 500 hodi tuur hanesan funsionáriu,” nia hateten.
Tanba ne’e, nia dehan, iha tempu besik KNPTL sei entrega karta petisaun atu husu iha semana rua rezolve problema, maibé asaun manifestasaun ida-ne’e foin hahú tanba laiha solusaun mak profesór sei mobiliza parte hotu-hotu hodi kontinua hasoru injustisa to’o hetan solusaun.
“ME mak mantein nia desizaun, ami profesór kontratadu mai hosi tinan 2022 no 2023 liuhosi prosesu naruk ida tanba volutáriu liu tinan 10 ona. Iha tinan 2021, ME iha VIII Governu KOnstitusionál halo verifikasaun dadus iha eskola ida-idak, tantu eskola públiku no privadu sira,” nia dehan.
KNPTL lamenta IX Governu KOnstitusionál liuliu Ministra Edukasaun la promove pedagojia libertadora hodi halo avaliasaun dezempeñu ba profesór no hodi hapara sein karta notifikasaun ruma.
IX Governu KOnstitusionál liuhosi Ministra Edukasaun impede profesór kontratadu 2022-2023 la rejistu iha avaliasaun dezempeñu.
“Ami konsidera Ministra Edukasaun viola Lei Nú. 31/20223 iha artigu 38 kona-ba avaliasaun dezempeñu no dekretu-lei nú. 19/2011, 8 Juñu, kona ba Rejime da Avalisaun do Dezempenho dos Trabalhadores da Administrasaun Pública. Ami konsidera Ministra Edukasaun no Sekretáriu Estadu la halo politika tuir orientasaun bazea ba Primeiru-Ministru ne’ebe deklara katak labele harapa porfesór kontratatu sira. Ami konsidera Politika IX Governu Konstitusionál paradoks tanba prevee OJE 10,1% iha setór edukasaun maibé Ministra Edukasaun tenke hapara profesór lubun,” nia esplika.
Desizaun ida-ne’e lori impaktu negativu ba estudante hotu-hotu liuliu povu ki’ik no ki’ak nian oan sira iha territóriu nasionál.
Hosi preokupasaun sira-ne’e, KNPTL ezije hodi prosede estatutu profesór kontratadu 2022-2023 tuir dekretu-lei Nú. 31/2023, 31 maiu, iha artigu 11 kona-ba Ingresu Espesiál.
“ME tenke konsidera dedikasaun profesór reklamante no voluntáriu kuaze 3.000-resin ne’e,” nia dehan.
Kordenadór KNPKTL, Celestino Belo, hateten problema ba profesór voluntáriu nian ne’e ministériu edukasaun nunka rezolve no tau hamutuk depois kria tan programa seluk, nune’e ema hotu bele satisfeitu.
“Ita rezolve lai profesór voluntáriu sira-ne’ebé mak hanorin tinan 10 ba leten no iha balun ne’ebé mak hanorin tinan 20 ba leten, mak kria tan programa seluk. Ida-ne’e, bele lori Timor ba oin, hodi garante futuru nasaun ida-ne’e, ne’e susar tebes,” nia dehan.
Edukasaun ho profesór problema no estudante mak sai vítima, tanba prosesu aprendizajen lala’o ona no bainhira sira mak la hetan direitu ba aprendizajen ne’e viola ema nia direitu, tanba ne’e mak husu ba ME atu foti desizaun karik presiza tetu hodi labele hamosu implikasuan ba ema seluk.
”Ami husu ministra atu rezolve ida-ida lai. Profesór voluntária tinan barak nusa mak la rezolve maibé ba loke tan vaga. Bele ka lae rezolve lai problema ida-ne’e. Agora, dekretu-lei fó ona dalan maibé sira fó argumentu katak imi ne’e mate klamar no dehan grupu A ou B. Nune’e, husu atu halo polítika ne’e husik iha leten de’it maibé edukasaun ne’e labele politiza tanba serve ema sai ema no serve ema sai edukadór,” nia hateten.
Ministra Edukasuan, Dulce de Jesus, hateten ME nafatin implementa dekretu-lei númeru 31/2023 ne’ebé mak VIII Governu halo tiha ona ho tetu no kle’an tebes.
“Ha’u hakarak hateten katak koordenadór gabinete jurídiku ME dezde 2008, nia mak lidera prosesu mak to’o ohin loron no nafatin gabinete jurídiku ME konsege halo hosi asesór legal sira seluk. Ne’ebé mak konsege halo dekretu lei hodi hakotu problema kona-ba professor sira.
Tuir nia, dalan di’ak-liu mak atu justu ba ema hotu hakarak servisu iha ME hanesan profesór hodi garante estatutu profesór, tanba atu labele iha tan hanesan profesór ba rejime traszitóriu.
Maibé, nia dehan, kuandu tama iha bolsa kandidatu profesór hodi hetan kolokasaun profesór iha eskola ho grau C, tanba iha estatutu profesór laiha tan rejime transzitóriu.
Notísia Relevante: Profesór kontratadu 259 hosi Oé-Cusse elejivel ba ingresu espesiál
Jornalista : Osória Marques
Editór : Cancio Ximenes
