NOVA IORKE, 24 setembru 2024 (TATOLI) – Nasaun liu 20, kuarta ne’e, iha edifísiu misaun permanente Dubai nian ba Nasaun Unida iha Nova Iorke realiza enkontru hodi diskute kona-ba oinsá nasaun rikasu sira iha mundu atu apoiu finansiamentu ba nasaun ki’ik sira ne’ebé sofre mudansa klimátika.
Enviadu Espesiál, nu’udar mós Embaxadór Itinerante Asuntu Klimátiku, Adão Soares Barbosa, hateten, enkontru ne’e atu avalia prosesu hotu durante nasaun hotu halo deklarasaun hasa’e asaun ba adaptasaun mudansa klimátika.
“Ita ko’alia kona-ba fundu klimátika ba adaptasaun klimátika, liga mós fundu solidariade ba nasaun sira ne’ebé iha hela kondisaun la di’ak impaktu hosi mudansa klimátika,” Adão hateten ba Agência TATOLI hafoin remata reuniaun ho nasaun sira iha mundu.
Nia dehan, durante enkontru parte hotu diskute kona-ba modalidade saida mak sei utiliza ba haree asuntu mudansa klimátika.
Nune’e Timor-Leste propoin atu utiliza osan ne’ebé nasaun boot sira tau hodi tulun nasaun hirak ne’ebé vurneravel liu, kauza husi mudansa klimátika.
“Ita propoin mós atu liga nasaun dezenvolvidu sira atu apoiu fundu liga ho akordu Paris nian, ne’ebé la tama iha Organizasaun Nasaun Unida, ka nasaun sira ne’e fó apoiu voluntáriu de’it. Maibé ita mós propoin katak polítika ne’ebé ita deklara iha COP28 ba adaptasaun mudansa klimátika bele mai ho gratuita ba nasaun sira ne’ebé sofre ona konflitu no mudansa klimátika,” nia deklara.
Iha ámbitu enkontru ne’e, partisipa másimu husi nasaun sira iha mundu, organizasaun internasionál oioin no organizasaun inter-governamentál hanesan g7+.
Iha okaziaun ne’e g7+ reprezenta hosi Prezidente Serra Leone mak Ministra Dezenvolvimentu Ekonomia no Sekretáriu Jerál, Helder da Costa.
Iha intervensaun g7+ nian, hato’o komentáriu sira iha eventu sekundáriu nível aas nian “Aselera Asaun Klimátika no Finansas ba Dame, Alíviu no Rekuperasaun”.
Ministru Planeamentu no Dezenvolvimentu Ekonómiku Serra Leoa nian ne’ebé reprezenta Prezidente g7+ Kenyeh Barlay ko’alia iha eventu sekundáriu nível aas nian, hodi reprezenta grupu g7+.
Iha nia deklarasaun, nia destaka oinsá nasaun sira ne’ebé afetadu husi konflitu hetan problema liuliu husi perigu klimátiku sira no oinsá sira-nia konsekuénsia sira agrava liután frajilidade, pobreza, no instabilidade.
Iha tempu hanesan, nasaun sira ne’ebé iha risku ba mudansa klimátika kontinua simu parte ki’ik liuhusi finansiamentu klimátiku, ne’ebé prejudika sira-nia dezenvolvimentu sustentável no harii reziliénsia.
Tanba ne’e, Kenyeh Barlay subliña importánsia hosi Deklarasaun kona-ba Klima, Alíviu, Rekuperasaun no Dame hodi aselera esforsu sira ba finansiamentu klimátiku ne’ebé ambisiozu liu no husu atu halo asaun, hodi hatete katak “realizasaun husi kompromisu sira ne’ebé halo iha deklarasaun sei presiza vontade polítika no mudansa paradigma iha ita-nia polítika sira atu harii reziliénsia”.
Eventu ne’e hanesan pasu importante ida iha preparasaun ka eventu sira ne’ebé sei mai, hanesan Loron Dame, Rekuperasaun no Alíviu COP 29 nian iha loron 15 fulan-novembru.
Eventu ne’e kompostu husi Prezidénsia COP29 no Ministériu Negósiu Estranjeiru Emiradus Árabes Unidus/ Prezidénsia COP28 iha kooperasaun ho Chad, Alemaña, Timor-Leste, Uganda no Reinu Unidu.
Jornalista: Hortencio Sanchez
Editór: Rafael Ximenes de A. Belo
