DILI, 02 Maiu 2025 (TATOLI)—Diretór Servisu Saúde Munisípiu Dili, Mateus Pinto, hateten iha fulan-Abríl tinan ne’e Servisu Saúde Munisípiu Dili (SSMD) rejistu dengue hamutuk na’in-60.
“Durante tinan ne’e Servisu Saúde Munisípiu Dili Servisu maka’as hodi kombate moras dengue tanba ita kompara ho dadus ne’ebé mak iha tinan kotuk, Abríl 2024, pasiente dengue sa’e bá na’in-200, maibé iha Abríl tinan ne’e tun bá na’in-60,” Mateus Pinto dehan ba jornalista sira, iha nia kna’ar fatin, Bairru Formosa, Dili, sesta ne’e.
Nia esplika, husi Janeiru tinan kotuk, kazu dengue hamutuk 69, maibé iha Janeiru tinan ne’e sa’e ba 75, Fevereiru tinan kotuk kazu dengue 91, más Fevereiru tinan ne’e sa’e bá 108, Marsu tinan kotuk kazu dengue iha 166, iha Marsu tinan ne’e tun fali bá 114.
“Ita redús kazu dengue iha Marsu no Abríl, depois Maiu ita haree to’ok redús ka lae, tanba kazu dengue ne’e iha mate na’in-rua,” nia hateten.
Nia dehan totál númeru ne’ebé mak durante Servisu Saúde Munisípiu Dili rejistu hahú husi Janeiru to’o Abríl tinan ne’e hamutuk na’in-357.
“Hahú númeru ne’e, Postu Administrativu Kristu-Rei hamutuk 69, Dom-Aleixo iha 145, Metinaro iha ida, Na’in-Feto iha 47 no Vera-Krúz 95,” nia dehan.
Mateus subliña, pasiente sira-ne’ebé mak hetan dengue ne’e maioria maihusi tinan ida to’o haat inklui ema boot sira.
Kona-ba fomigasaun, nia informa, Servisu Saúde Munisípiu Dili kontinua la’o hela, maibé sira haree bá kazu ne’e rejitu iha fatin ida-ne’ebé, mak sira foin bá rega.
“Haree iha fatin ida-ne’e mak rejistu dengue ita bá halo fomigasaun iha-ne’ebá. Tanba ne’e, iha semana ne’e, ami sei bá rega iha rezidénsia Prezidente Repúblika nian iha Metiaut no horisehik- horibainrua ne’e sira rega nafatin,” nia tenik.
Entretantu, kazu dengue ne’ebé rejistu iha Ministeriu Saúde durante tinan 2024 hamutuk 1.494. Husi númeru ne’e, pasiente na’in-ualu mak lakon vida.
Dengue nu’udár moras ida-ne’ebé kauza husi vírus no hada’et liuhusi vektor. Moras ne’e hada’et husi susuk Aedes Aegypti infetadu nia tata. Dengue la hada’et husi ema bá ema. Intensidade tata aas liu mak maizumenus oras rua hafoin loron-matan sa’e no molok loron-matan tun.
Sinál sintoma husi dengue mak hanesan isin-manas, ulun moras maka’as, moras iha matan-fukun, múskulu no artikulasaun moras maka’as, mosu erupsaun iha kulit.
Kona-ba tratamentu, dengue laiha tratamentu espesífiku hodi hamate vírus dengue iha ema-nia isin. Ba ema ne’ebé hetan infesaun no baixa iha fasilidade saúde, médiku sira hala’o de’it jestaun kazu ne’ebé di’ak. Jestaun kazu ne’e mak hala’o liuhusi maneira hanesan fó nutrisaun iha fasilidade saúde, fó soru-been, fó hemu bee no fó han ai-fuan vitamina barak. Médiku sira dalaruma fó mos ai-moruk parasetamól hodi rezolve isin-manas ne’ebé iha.
Halo prevensaun mak liuhusi fomigasaun no prevene susuk atu moris liuhusi troka bee iha tanke, bidón, balde no vazu ai-funan kada semana, liuhusi protesaun pesoál hanesan uza repelente iha isin-lolon no hatais ropa ne’ebe taka isin-lolon.
Jornalista: Felicidade Ximenes
Editór: Xisto Freitas da Piedade
