iklan

EDUKASAUN, MUNISÍPIU

Ensinu Superiór iha TL Sei Hasoru Dezafiu

Ensinu Superiór iha TL Sei Hasoru Dezafiu

Dadus informasaun ME ne’ebé aprezenta husi Vise-ministru II, Abel da Costa Ximenes, iha salaun Ministériu Solidaridade Sosiál (MSS), Kaikoli, Díli, foin lalais ne’e. Foto Ajénsia Tatoli: Rafy Belo

DÍLI (TATOLI) –Hahú Timor-Leste (TL) hetan nia indepedénsia iha 1999, to’o ohin loron eziste ona ensinu superiór 15 iha TL kumpre mós ba konstitusaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL), artigu 59o (Edukasaun no kultura).

Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) no Instituto Politécnico de Betano (IPB) nu’udar ensinu superiór ho estatutu públiku no 12 seluk nu’udar ensinu superiór ho estatutu privadu.

Vise-ministru Edukasaun Asuntu Sekundáriu no Ensinu Superiór, Abel da Costa Ximenes akresenta iha salaun Ministériu Solidaridade Sosiál (MSS), foin lalais ne’e ne’ebé Ajénsia Tatoli mós asesu katak maske instituisaun akadémiku eziste ona 15 maibé sei hasoru nafatin dezafiu.

Dezafiu prinsipál sira iha ensinu superiór mak hanesan kapasita profesór no eleva sira-nia nível akadémiku ho prioridade ba profesór na’in 1.221 ne’ebé sei lisensiadu, define no implementa polítika linguístika ida ba ensinu superiór no hadi’a jestaun IESP (Institutu no Ensinu Superiór Públiku) no mekanismu koordenasaun entre IESP no fundasaun sira.

Tuir mai, hadi’a rezultadu sira iha universidade públika, hadi’a kuadru legál no juridíku ba dezenvolvimentu ensinu superiór no regula aspetu kona-ba lei saida mak aprezenta lakuna no dezenvolve área peskiza sientífika enkuantu komponente indisosiável meiu akadémiku nian.

Seluk, dezenvolve modelu finansiamentu di’ak no inovadór ba ensinu superiór hodi bele inklui mekanismu emprestímu ba IESP no estudante sira, dezenvolve ensinu superiór tékniku nomós kapasita avaliadór no péritu ANAA (Autoridade Nacional da Avaliação Acadêmica).

Ikus liu mak kapasita responsavel Gabinete Sertifikasaun Dosente no Kontrolu Kualidade instituisaun sira nian.

Entretantu, lisensiamentu no akreditasaun ensinu superiór sira ne’ebé eziste iha TL, valór akreditasaun siklu dahuluk no siklu daruak (2015) ne’ebé aprezenta husi governante ne’e bazea ba rezultadu avaliasaun ANAA nian mak siklu dahuluk UNTL (78,64%), Universidade de Díli (UNDIL) hamutuk 92,88%, no Universidade Oriental (UNITAL) hamutuk 92,88%.

Tuir mai, Universidade da Paz (UNPAZ) hamutuk 71,52%, Dili Institute of Tecnology (DIT) hamutuk 92,88%, Institute of Bussiness (IOB) hamutuk 79,94%, Instituto Católico Religiosa (ICR) hamutuk 100%.

Seluk, Instituto Superior Cristal (ISC) hamutuk 73,22%, Instituto Profissional de Canossa (IPDC) hamutuk 92,88%, Instituto Católico e Formação Professional (ICFP), Baucau hamutuk 100% no East Timor Coffee Institute (ETCI), Ermera hamutuk 73,22%.

Valór akreditasaun siklu daruak (2015) nian mak UNTL (92,88%), Universidade de Díli (UNDIL) seidauk, no Universidade Oriental (UNITAL) mós seidauk.

Tuir mai, Universidade da Paz (UNPAZ) hamutuk 71,52%, Dili Institute of Tecnology (DIT) hamutuk 100%, Institute of Bussiness (IOB) hamutuk 100 %, Instituto Católico Religiosa (ICR) hamutuk 92,88%.

Seluk, Instituto Superior Cristal (ISC) hamutuk 73,22%, Instituto Profissional de Canossa (IPDC) hamutuk 92,88%, Instituto Católico e Formação Professional (ICFP), Baucau hamutuk 100% no East Timor Coffee Institute (ETCI), Ermera seidauk.

Instituisaun sira ne’e maiotariamente lokaliza iha Díli maibé governante ne’e haktuir katak prezensa instituisaun sira ne’e iha munisípiu hahú signifikativa.

“Instituisaun ida iha Baucau, ida iha Ermera no klase paralelu lima lisensa no lokalizada iha fatin barak. Munisípiu Baucau rua, Maunfahe ida, Bobonaro ida nomós Oe-Cusse ida,” informa Vise-ministru edukasaun, Abel da Costa Ximenes.

Lisensiamentu no akreditasaun ensinu superiór sira iha Timor-Leste bazea ba lei baze edukasaun, lei Parlamentu Nasionál nú. 14/2008, rejíme juridíku estabelsimentu ensinu superiór, dekretu lei nú. 5/2010 nomós réjime jerál avaliasaun no akreditasaun ensinu superiór, dekretu lei nú. 21/2010.

Instituisaun ensinu superiór sirs tenke pasa prosesu tolu mak hanesan lisensiamentu operasionál (autorizasaun espresa funsionamentu instituisaun, kumpre rekizitu mínimu ne’ebé fó prazu másimu tinan rua).

Tuir mai, akreditasaun institusionál (prosesu avaliasaun no akreditasaun estabelesimentu ensinu superiór) no ikus liu mak akreditasaun programátika (prosesu avaliasaun no akreditasaun siklu estudu nian).

 Jornalista: Rafy Belo

Editor: Gantry Meilana

 

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!