DILI, 05 jullu 2020 (TATOLI) – Governu liuhosi Ministériu Justisa (MJ) inisia ona proposta aditamentu ba artigu balun iha Kódigu Penál atu Kriminaliza aktu Difamasaun, maibé molok halo diskusaun iha parte ezekutivu no konsultasaun públiku ho entidade relevante, konsege hamosu opiniaun barak katak lejizlasaun ne’e atu hamate liberdade imprensa no liberdade espresaun.
Reitór Universidade Dili (UNDIL), José Agostinho da Costa Belo konsidera presiza halibur hanoin nune’e bainhira lei ne’e implementa bele reprezenta timor-oan hotu nia direitu.
“Kona-ba atu kriminaliza difamasaun, husi prespetiva akadémiku katak ita-nia nasaun foin mak independénsia tanba ne’e presiza buka tempu no espasu hodi bele regula situasaun. Demokrasia iha nasaun modernu sira bele la’o maibé ita presiza haree mós kondisaun ne’ebé la hanesan ho nasaun sira iha rai-liur tanba ne’e mak ita presiza halibur hanoin katak bainhira lei ne’e sai karik ita hotu bele tuir tanba reprezenta timor-oan hotu,” dehan Reitór ne’e iha Palásiu Governu foin lalais ne’e.
Nia nota katak esbosu ne’e foin iha faze konsultasaun tanba ne’e normál bainhira hamosu opiniaun oinoin, maibé importante mak bele kontribui hodi bele hamosu lejizlasaun ne’ebé reprezentativu.
“Kada lei ne’ebé prodúz husi Governu ka Parlamentu sempre haree oinsá bele serví sidadaun ho di’ak. Entaun parte seluk ita bele krítika maibé ita mós presiza fó hanoin no krítika sira presiza iha mekanizmu ne’ebé la’o tuir dalan hodi salva ita hotu no dignidade nasaun ninian,” nia subliña.
Nia dehan, maski mosu opiniaun oinoin maibé desizaun ikus iha Parlamentu.
“Ita fó opiniaun katak buat sira ne’e hotu iha pozitivu no negativu, tanba lei ne’e la’ós atu hamate maibé dinámiku bele muda aban bain-rua, importante bele responde ba ita-nia nesesidade ho situasaun agora,” nia akresenta.
Artigu ne’ebé MJ inisia atu halo aditamentu maka artigu 187 A kona-ba Difamasaun no Insultu, artigu 187 B Hatodan, artigu 187 C Hafoer Kredibilidade Instituisaun Sira, 187 D Hafoer Ema ne’ebé Mate Ona, artigu 187 E Prova ba Verdade husi Faktu no artigu 187 F Publikasaun ba Desizaun Tribunál.
Parte ne’ebé hamosu liu diskusaun pro kontra husi entidade oinoin maka aditamentu ba artigu 187 A, ne’ebé mensiona bainhira ko’alia ho meiu komunikasaun ne’ebé dun-matak ema seluk halo buat ruma ka insulta ema nian dignidade no fahe tutan akuzasaun ka opiniaun ida ba ema seluk, sei kastigu ho prizasaun to’o tinan 1 ka multa.
Nune’e mós, kastigu hanesan sei aplika mós ba sé de’it iha vítima nian oin, hasai liafuan, prátika ka akuza faktu seluk ne’ebé hatun dignidade no ninian opiniaun.
Maski nune’e prosesu penál ne’ebé sei aplika depende ba keixa husi vítima.
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina
