DILI, 16 jullu 2020 (TATOLI)–Prezidente Komisaun Nasionál ba Eleisaun (CNE, sigla portugés), Alcino Barris, klarifika objetivu hosi semináriu ne’e atu entidade Governu, prezidente partidu polítiku sira ko’alia kona-ba lakuna ba lei sira ne’ebé regulariza kona-ba aktu eleitorál, hahú kedas hosi resensiamentu eleitorál, lei eleisaun perlamentar no lei seluk tan.
“Objetivu ba loron ida ohin ne’e atu entidade Governu, prezidente partidu polítiku sira ko’alia kona-ba lakuna ba lei sira ne’ebé regulariza kona-ba aktus eleitorál, hahú kedas hosi resensiamentu eleitorál, lei eleisaun perlamentar, lei eleisaun prezidensiál, lei kona-ba elisaun administrasaun eleitorál no lei partidu polítiku, inklui lei nú 2/2016,” dehan Prezidnete CNE, Alcino Barris, ba jornalista sira hafoin hala’o seminariu kona-ba Konsolidasaun Estadu Direitu Demokratiku Timor-Leste Aseita atu Halo Melloramentu ba Lejislasaun Eleitorais ho Entidade Kompetente Sira, iha salaun Laline Larigutu, Dili, kinta ne’e.
Prezidente CNE hateten, hirak ne’e hotu identifika tanba supervizaun CNE hala’o iha tempu naruk no to’o agora halo peskiza naruk kona-ba haree ema-nia reasaun no opiniaun ba prosesu hotu no akompaña direta kona-ba prosedimentu eleitorál identifika buat barak tebes.
“Iha prosedimentu eleitorál ne’ebé mak identifika buat barak ona, entaun ita tenke hadi’a lei sira ne’ebé mak regulariza aktu eletorais balun ne’ebé la kondis. Tanba ne’e, ohin, halo aprezentasaun no mosu kedas artigu no foka kedas ba lei ho nia rekomendasaun sira-ne’e,” Alcino Barris hateten.
Nia dehan, alterasaun proposta-lei tenke husu ba Governu iha inisiativa hosi méritu PN, bainhain bolu projetu-lei ne’e kompeténsia PN sira-nian. Tanba ne’e mak ohin tenta atu marka prezensa mós hosi Ministériu Justisa (MJ) no Ministériu Adminsitrasaun Estatál (MAE) ho matéria sira ne’ebé mak iha ne’e, atu ajuda no fasilita tebes sira.
Tuir nia, ho ida-ne’e bele tenta oinsá atu reajusta fila-fali para iha futuru ne’e lei halai loos no buat hotu sei funsiona ho di’ak. Tanba ne’e, ohin aprezenta sira kona-ba lakunas ne’ebé mak hosi parte tékniku sira aprezenta.
Lakunas sira ne’e, nia hateten, lei PN ba deputadu sira-nian iha subtituisaun lei tenke nia iha sekuénsia katak lei ida tenke tuir malu maibé prátika iha PN haksoit ne’e públiku kestiona liuliu ba CNE.
“Ho kestaun ne’e, sé mak tau matan. Entaun tenke muda lei para fó kbiit ba CNE para akompañia. Nune’e, bainhira subtitui lei ruma tenke tuir nia sekuénsia mak hosi ida, hakat ba rua depois mak ba tolu. Pur ezemplu, hasai feto ida entaun feto ida mak ba truka fali, ne’e tanba tuir lei,” nia esplika ba jornalista.
Ho kestaun hirak ne’e, Prezidente CNE, ALcino Barris, hateten agora ida-ne’e sé mak bele tau-matan naksalak iha ne’ebá ne’e, ema hotu fila kotuk no públiku mak mesak lamenta ho situasaun la loos. Entaun sé mak atu tau-matan, ho ida-ne’e mak husu ba governu atu altera lei ne’e, nune’e hodi fó kbiit ba CNE para CNE bele tama.
“Se imi haree subsituisaun karik haree nia sekuénsia sira labela haksoit liu hanesan agora daudaun akontese,” nia akresenta.
Nia hatutan, lei nú 9/2017 kona-ba eleisaun PN mai kedas ho nia kandidatura hodi avansa ho lista ida-ne’ebé mak kompostu hosi 65 ho naran defenitivu no 25 rezerva.
Entre 65 efetivu no ho rezerva ne’e, nia dehan, sempre iha feto ida iha entre grupu ida no bainhira halo subtitui ida tenke hala’o hanesan ne’e, tanba lista ne’e aprovadu hodi tribunál mak haruka ba PN.
“Sé mak tau matan. Ema ida la tau matan no agora bongkar pasang iha ne’ebá hanesan ne’e hela maibé CNE hetan hosi preokupasaun hosi públiku. Ami hakrak tau matan maibé tenke iha forsa legál ida para fó kbiit hodi atribui uluk. Tanba ne’e, ba oin fó kbiit ba CNE para halo intervensaun,” nia kontinua harforsa.
Nia dehan, iha lei balun soke malu hodi lei ida fó kompeténsia ba A no lei ida fó kompeténsia ba B, enatun tenke revoga hodi labele hamosu konfuzaun iha terrenu.
Iha semináriu kona-ba Konsolidasaun Estadu Direitu Demokratiku Timor Leste ne’e, aseita atu halo melloramentu ba lejislasaun eleitorais ho entidade kompetente sira, hetan partisipa hosi membru Gvernu, partidu polítiku sira inklui ho diretór sira hosi CNE nian.
Jornalista : Osória Marques
Editór : Cancio Ximenes
