iklan

EKONOMIA, HEADLINE

Prezidente Timor GAP konsidera estudu petrolíferu foin to’o faze probabilidade

Prezidente Timor GAP konsidera estudu petrolíferu foin to’o faze probabilidade

Audisaun públika entre komisaun Parlamentu Nasionál no MPM, ANPM, Timor GAP no IGP ba proposta OJE 2020, iha sala plenáriu, sesta (25/09). Imajen Tatoli/António Gonçalves

DILI, 25 setembru 2020 (TATOLI)-Prezidente Konsellu Administrasaun Timor Gás no Petróleu, Empreza Públika (Timor GAP, E.P), António José Loiola de Sousa, hateten estudu indústria petrolífera ne’ebé durante ne’e empreza estatál ne’e halo foin iha faze probabilidade.

“Ema hotu preokupa oinsá ita tau osan barak labele dezenvolve, maibé loloos planu dezenvolvimentu seidauk iha, Greater Sunrise ne’e ita ko’alia kona-ba mina no gás maibé estudu ne’ebé Timor GAP halo foin to’o probabilidade, la reprezenta planu dezenvolvimentu kampu Greater Sunrise rasik,” relata Dirijente foun ne’e, iha ámbitu audisaun públika ho komisaun C (finansa públika) no komisaun E (infraestrutura), sesta ne’e.

Nia nota katak estudu ne’e foin to’o faze probabilidade tanba hatudu tanki rezervatóriu, mina atu halai oinsá no seluk tan maibé seidauk to’o faze ida komplikadu.

Tanba ne’e, nia konsidera presiza iha planu dezenvolvimentu kampu petrolífera ne’ebé ho detallu.

António José refere ba akizisaun asaun hosi empreza petrolífera Conocophilips no Shell ne’ebé Estadu Timor-Leste hola parte reprezenta hosi Timor GAP iha konsórsiu projetu Greater Sunrise, hamutuk ho Woodside no Osaka Gas, tuir kontratu atu dezenvolve kampu presiza iha Production Sharing Contract.

“Maibé Production Sharing Contract seidauk iha, sira tenke unifika kampu haat Greater Sunrise, rua uluk Austrália nian no rua hanesan konsórsiu, entaun empreza no Governu parte rua tenke deside, hafoin maka hamosu Production Sharing Contract no bainhira iha mós presiza tan joint operation agreement ne’ebé regula relasaun parseiru sira, nune’e iha baze legál atu sira bele komunika ba malu,” nia esplika.

Tuir Prezidente Timor GAP, empreza sira ne’ebé envolve iha konsórsiu presiza tuur hamutuk no tau interese hamutuk, ne’ebé to’o iha faze ne’e la haree ba persentajen asaun.

“Kondisaun maka hanesan ne’e, na’in-tolu tenke tuur hamutuk, sa’e ró ida no sira tenke halo oinsá atu ró ne’e bele to’o fatin destinasaun, atu dezenvolve Greater Sunrise,” nia akresenta.

Nia esplika, maski empreza iha konsórsiu ne’e iha ona aliñamentu maibé presiza hetan aprovasaun hosi autoridade no reprezentante Governu rua.

“Konsekuénsia hosi fronteira marítima maka hatuur iha ne’ebá katak tenke iha konsensu, Timor GAP atu reprezenta fali porsentu 100 hosi asaun mós desizaun tenke konsensu hosi Governu rua nia laran, bainhira Austrália dehan lae maka ita sei la dezenvolve. Ida-ne’e natureza hosi fronteira marítima maka hatuur iha rejime espesiál ida katak Timor GAP sei serbisu hamutuk ho Woodside no Osaka Gas,” nia fó hanoin.

Kestaun kontratu bainhira rezolve ona iha upstream, maka sei rezolve tan hosi parte downstream.

“Atu dada no viabiliza kadoras ninia valór, planu ba dezenvolvimentu tenke iha no asegura maka ita mak foin hatene. Timor GAP la’os atu foti desizaun atu dada kadoras ba Austrália ka mai Timór maibé povu maka sei deside liuhosi konsensu entre líder polítika sira no mós Governu. Ami prontu aprezenta risku kle’an ho risku komérsial hotu ba Governu atu foti desizaun, tanba ne’e riku-soin povu Timór ninian,” nia subliña.

Timor-Leste reprezenta hosi Timor GAP hetan parte maioria ho porsentu 56,56, Woodside (operadora) ho partisipasaun 33,44 no Osaka Gás ho porsentu 10, iha projetu Greater Sunrise.

Kampu petrolífera ne’e lokaliza iha kilómetru 150 iha Sudeste Timor-Leste nian no kilómetru 450 iha noroeste Darwin, iha terriróriu norte  Austrália.

Iha 6 marsu 2018, Timor-Leste no Austrália asina akordu delimitasaun fronteira marítima iha Nova Iorke, Estadu Unidu Amérika.

Hafoin nasaun rua ne’e ratifikasaun tratadu no entra ein vigór, iha 30 agostu 2019 troka nota ratifikasaun tratatu entre nasaun viziñu rua ne’e.

Jornalista: Antónia Gusmão

Editora: Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!