iklan

NASIONÁL, HEADLINE, POLÍTIKA

Parlamentu Nasionál aprova votu pezár ba saudozu Ma’Huno

Parlamentu Nasionál aprova votu pezár ba saudozu Ma’Huno

Saudozu Ma’Huno Bulerek Karathayano. Imajen/Espesiál.

DILI, 27 setembru 2021 (TATOLI)–Parlamentu Nasionál, segunda ne’e aprova votu pezár ho unanimidade ba saudozu José António da Costa Ma’Uunu Bulerek Karathayano ne’ebé fila-hikas ba Aman Maromak nia uma iha sesta (24 setembru 2021) iha Hospital Nacional Guido Valadares (HNGV).

Notísia Relevante: “Biar ha’u moras, Ma’Hudo lakon maibé Timor-Leste ukun-an ona”

Votu númeru 27/V(4a) ne’e aprovadu ho rezultadu votasaun a-favór 53, kontra zero no abstensaun zero.

Saudozu Ma’Huno Bulerek Karathayano. Imajen/Espesiál.

“Parlamentu Nasionál aprova votu pezár ho unanimidade ba falesimentu Ma’Hunu Bulerek Karathayano “Bucar”. Ne’e nu’udar omenajen ba komandante, kamarada no kompañeiru Ma’Hunu Bulerek Karathayano. Eroi ba independénsia, nia espíritu abnegasaun, korajen, sakrifísiu sei sai ezemplu no inspirasaun ba ita no ba povu tomak hodi hatutan ba libertasaun nasionál,” Prezidente Parlamentu Nasionál, Deputadu Aniceto Longuinhos Guterres Lopes, anunsia liuhosi plenária.

Xefe Bankada FRETILIN, Deputadu Francisco Miranda Branco, hateten votu pezár ne’e nu’udar omenajen ikus ba líder no komandante boot ba rezisténsia nasionál Ma’Hunu Bulerek Karathayano.

“Ma’Hunu Bulerek Karathayano nu’udar figura únida ida iha ita-nia istória, polítika ida hosi fundadór ASDT ne’ebé nakfilak ba FRETILIN, foti kilat nu’udar kombatente hasoru okupasaun ilegál Indonézia no ikus kaptura tiha hosi inimigu. Biat Kruél destinu taka tiha nia ibun maibé nia nafatin espresa liuhosi jestu de’it tanba kauza hosi moras,” Xefe Bankada FRETILIN hateten.

Reprezentante Bankada CNRT, Deputada Virgínia Ana Belo, sente triste tebes tanba lakon líder inspiradór ne’ebé fó ona inspirasaun iha polítika no programa CNRT durante ne’e, ne’ebé sempre tau aas interese povu no partidu nian nu’udar interese Estadu.

“Saudozu Ma’Hunu Bulerek Karathayano hatudu ona ninia konsisténsia, firme iha luta no persisténsia hamutuk ho povu no luta-na’in sira seluk ne’ebé mak mate tiha ona. Sira-nia mate mak ita-nia rain hetan independénsia,” refere deklarasaun hosi Bankada CNRT.

Reprezentante Bankada PLP, Deputada Maria Angelica Lopes Sarmento, hateten maske Ma’Hunu Bulerek Karathayano la hamutuk ho povu Timor-Leste ona maibé ninia espíritu sei hamutuk ho povu.

“Nia memória sira, nia karáter, nia figura rezisténsia, nia determinasaun no persisténsia ba ita-nia luta ba libertasaun nasionál sai inspirasaun ba povu Timor-Leste atu kontinua nia obra no valór luta nian ne’ebé nia husik hela,” nia dehan.

Entretantu bankada parlamentár sira seluk hanesan PD, KHUNTO, UDT, Frente-Mudança no PUDD hato’o sentida kondolénsia kle’an ba família enlutada. 

Biografia

Ma’Huno Bulerek Karathayano “Bukar”, moris iha loron 14 abríl 1949. Oan hosi António Augusto da Costa Gomes, naturál iha Vila Real, Trás-os-Montes, Portugal, no Rosália da Costa Ximenes, natural Laleia, Manatuto.

Ma’Hunu Bulerek Karathayano frekente iha eskola primária iha Soibada iha 1974 no termina estudu iha Laceu Dr. Francisco Machado, Dili.

Ma’Hunu Bulerek Karathayano nu’udar militár obigatóriu iha tempu ezérsitu Portugés, iha kompañia Caçadores N.14, iha Lospalos, nu’udar kondutór Unimog. Ma’Hunu Bulerek Karathayano kaben ho Julieta da Costa, ne’ebé horik hela João da Costa Gomes “Lere”.

Iha 1995 kaben tán ho Maria Teresinha da Silva Viegas (atuál Deputada V Lejizlatura) nune’e horik hela oan na’in-tolu mak hanesan Alferes Infantaria Shadana Bai Bukar Salimurai Viegas da Costa, Techi Labussina Bukar Lilamurai Viegas da Costa no César Augusto Viegas da Costa.

Ma’Huno envolve ativamente iha kriasaun forsa partidária, nu’udar mós ko-fundadór ASDT (Associaçäo Social Democrátika Timorense), iha 20 maiu 1974, no FRETILIN (Frente Revolucionária do Timor-Leste Independente), iha 11 setembru 1974.

Iha 07 dezembru 1975, bainhira forsa Indonézia invadie Dili, Ma’Huno obrigadu retira ba foho nu’udar membru dahuluk Komité Sentrál FRETILN (CCF, sigla portugés) ne’ebé koloka iha Lautém, Ponta Leste, asume funsaun Komandante Interino Setór, até reorganizasaun Rejiaun sira iha 1977.

Saudozu Ma’Huno Bulerek Karathayano. Imajen/Espesiál.

Posteriormente, nu’udar Responsável Prinsipál (RP) iha COMDOP (Comando das Operaçeões) iha Ponta Leste, abranje iha parte leste Viqueque no Baucau nian. Ma’Huno, Xanana Gusmão no Txai nu’udar membru sobrevivente iha jerasaun dahuluk hosi CCF, Frente Armada, iha interiór Pátria nian, hafoin destruisaun Baze Apoiu.

Nune’e Xanana Gusmão asume Comando da Luta Rejiaun nian, Ma’Huno integra ba dirasaun foun iha reorganizasaun Frente Armada, iha marsu 1981. Iha loron ne’e kedas nomeadu nu’udar Komisáriu Polítiku no Sekretáriu Rejiaun Militár Haksolok, iha Fronteira.

Iha loorn 20 agostu 1982, juntamente ho kuadru militár no polítiku, responsável ba reorganizasaun levantamentu armadu iha Mauchiga, Dare, Hatu Builiko, Ainaro no Rotuto, Manufahi.

Durante konversasaun entre Comando da Luta no autoridade Indonézia, ne’ebé insia iha marsu 1983, Ma’Hunu Bulerek Karathayano nu’udar responsálvel ekipa asegura resesaun armamentu exterior.

Lori tinan naruk laiha komunikasaun ho exterior iha 1985, no após resesaun Rádiu Emissor-Recetor, apelidadu hosi gerrilleiru “Alemão”, ne’ebé oferese hosi Juan Federer mo Maria do Ceu Lopes.

Iha dezembru 1988, CNRM (Conselho Nacional da Resistència Maubere) substitui ba CRRN (Conselho Revolucionário da Resistência Nacional), Ma’Huno nu’udar membru CNRM, asume kargu Sekretáriu CDF (Comissão Diretiva da FRETILIN).

Bainhira Indonézia kaptura Prezidente CNRM, Komandante FAILINTIL no Chefe de Estado-Maior-General FAlLINTIL, Xanana Gusmão iha novembru 1992, Ma’Huno asume Comando da Luta, inklui kargu Sekretáriu CDE nian.

Iha abríl 1993, Ma’Huno kaptura iha Ainaro ne’ebé hasoru torturasaun hosi torsa okupante no libertadu iha 1995. Ma’Huno partisipa ativamente iha reuniaun traballu iha ámbitu Diálogu Intra-Timorense, iha Austria.

Iha 2006, Ma’Huno dsitinje ho Ordem Dom Boaventuta, nu’udar kondekorasaun aas-liu ne’ebé dirije ba Kombatente Fundadór Movimentu Labertasaun Nasionál ba kontribuisaun ne’ebé dedika entre 15 agostu 1975 no 31 maiu 1976.  Iha 2007 nu’udar fundadór ba partidu Congresso Nacional de Reconstrução Timorense (CNRT) no asume mós vise-prezidente partidu refere.

Ma’Hunu Bulerek Karathayano nu’udar dezmobilizadu iha 20 agostu 2011 hodi fó rekuñesimentu ba tinan 17 partisipasaun iha Frente Armada.

Iha 2018, agrasiadu Kolár Orden Timor-Leste, ne’ebé Estadu rekuñese Ma’Hunu Bulerek Karathayano nia méritu exesionál iha komandu forsa armada durante kampaña. Nune’e mós Membru Komité Sentral FRETLIN, Komisáriu Polítiku, Sekretáriu Komisaun Diretiva FRETILIN no Xefe Konsellu Komité Ezekutivu Lu ta nian.

Hahú hosi 2013 to’o Ma’Hunu Bulerek Karathayano hakotu iis, nu’udar fundadór Partidu CNRT no Vise-Prezidente Partidu CNRT.

Notísia Relevante: PR no entidade Estadu sira presta omenajen ba Saudozu Ma’Huno

Jornalista : Evaristo Soares Martins

Editór       : Cancio Ximenes

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!