DILI, 16 agostu 2023 (TATOLI)—Governu liuhosi reuniaun Konsellu Ministru aprova projetu dekretu-lei lima, ne’ebé aprezenta hosi Ministru Petróleu no Minerál, Francisco Monteiro.
“Dekretu-lei lima ne’e kona-ba alterasaun daruak dekretu-lei númeru 31/2011, loron 27 jullu, Timor Gás no Petróleu, Empreza Públika (Timor GAP, E.P), ho objetivu atu korrije impresaun no falla sira ne’ebé deteta ona, nune’e mós adapta estrutura governasaun sai norma ne’ebé empreza internasionál no nasionál hosi setór enerjétiku halo tuir,” Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, relata hafoin reuniaun ezekutivu, iha Palásiu Governu, kuarta ne’e.
Aleinde ne’e, Governu hakarak habelar ámbitu atuasaun hodi hasoru dezafiu tranzisaun enerjétika ho di’ak liu. Buka mós atu simplifika no otimiza diploma ne’e hodi revoga dispozisaun ne’ebé prevee ona iha lejizlasaun aplikável seluk atu evita duplikasaun no konfuzaun.
Nune’e mós, reorientasaun estratéjika ne’e ho objetivu atu foka Timor GAP, E.P. iha ninia misaun prioritária hodi evita desperdísiu iha atividade komersiál sira ne’ebé ladún iha vantajen, enkuantu projetu estratéjiku ba futuru Timor-Leste nian seidauk hetan avansu tuir espetativa.
“Objetivu seluk atu aumenta grau transparénsia no kontrola atuasaun Timor GAP, E.P hodi aliña atividade ho prátika internasionál ne’ebé di’ak liu no lejizlasaun nasionál hodi kontribui ba kredibilidade setór ne’e, no ba manutensaun estatutu Timor-Leste iha inisiativa ba rransparénsia iha indústrias extrativa,” governante ne’e subliña.
Notísia relevante : ANPM sensibiliza lei kódigu mineiru hodi fó efeitu ba explorasaun
Ezekutivu sira mós halo alterasaun datoluk ba dekretu-lei númeru 20/2008, loron 19 juñu, ne’ebé kria Autoridade Nasionál Petróleu (ANP).
Ho alterasaun ida-ne’e, ANP sei asume filafali kompeténsia no atribuisaun sira ne’ebé ho eskluzivu sentraliza iha matéria ida setór petróleu no gás inklui área sira ne’ebé iha relasaun, hodi nune’e bele foka iha setór ne’e no aloka rekursu tomak ba ninia dezenvolvimentu, atu nune’e bele kontribui ho forma efetiva, hanesan halo ona to’o daudaun ne’e ba dezenvolvimentu ekonómiku nasaun.
Nune’e mós, hodi permite investimentu Estadu iha setór ekonómiku no sosiál prioritáriu sira seluk. Kria filafali regra organizasaun estrutura ezekutiva ANP nian hodi fó prioridade ba méritu no kompeténsia téknika ninia ekipa nian, aleinde habelar ninia ámbitu hodi ninia atuasaun bele abranje área foun sira ne’ebé mai hosi tranzisaun enerjétika.
“Ba kriasaun Autoridade Nasionál Minerál, Institutu Públiku ne’ebé ho ninia atribuisaun sira atu atua hanesan instituisaun reguladora ba setór rekursu minerál ho kumprimentu ne’ebé rigorozu ba dispozisaun ne’ebé prevee ona iha Kódigu Mineiru, iha kualkér lejizlasaun ka regulamentasaun ezistente ka futura ne’ebé regula setór rekursu minerál,” Agio Pereira, esplika.
Nia dehan, kompeténsia regulasaun ANP nian limita ona ba setór ne’ebé reguladu no restrinje ba fiksasaun norma téknika operasionál no rekizitu sira ne’ebé ho natureza administrativa ka regula inkumprimentu hosi rua ne’e, ho dependénsia no obediénsia ne’ebé rigoroza ba lei sira ne’ebé vigora, inklui liu-liu ba efeitu hosi artigu 157.º númeru 2 Kódigu Mineiru.
Ministru Prezidénsia ne’e salienta, ba estinsaun empreza Mineira Timor-Leste, S.A. no kriasaun Murak Rai Timor Empreza Públika (E.P) hodi konsidera indísiu rikeza minerál, no aumentu signifikativu iha númeru privadu interesadu hodi investe iha setór rekursu minerál sai imperativu fó ba Estadu mekanizmu nesesáriu sira hodi atua ho forma efisiente, klara no transparente iha setór xave ekonomia nasionál ida-ne’e.
Nune’e mós, atu haree ba prioridade no interese estratéjiku nasionál sira tuir hatuur ona iha programa IX Governu rekomenda revizaun profunda ida ba forma partisipasaun Estadu iha atividade mineira hanesan liuhosi estinsaun empreza Mineira Timor-Leste, S.A., no kriasaun Empreza Públika ida ne’ebé bele atua iha setór ne’e ho forma plena no efikás, ho tutela no supervizaun efetiva hosi Governu.
Ligadu ho alterasaun dahuluk kona-ba dekretu-lei númeru 33/2012, loron 18 jullu, ne’ebé kria Institutu Petróleu no Jeolojia (IPG, sigla portugés), ho objetivu hodi konsidera katak Institutu Petróleu no Jeolójia kria liu ona tinan 11 liubá, presiza atualiza ninia organizasaun no misaun hodi garante melloramentu ba koñesimentu ne’ebé kontínuu kona-ba rekursu jeolójiku ezistente no posibilidade ba aproveitamentu sustentável iha konseitu ekonomia sirkulár ida, ho ninia transformasaun iha Institutu Petróleu no Jeolojia.
“Institutu públiku ida-ne’e ho nia misaun prinsipál atu fó impulsu no realiza asaun investigasaun, demonstrasaun no transferénsia koñesimentu, asisténsia téknika no teknolójika, apoiu laboratoriál no prestasaun servisu seluk ne’ebé dirije ba empreza sira iha área jeosiénsia no jeoteknolojia,” Ministru adianta.
Jornalista : Antónia Gusmão
Editora : Julia Chatarina