DILI, 08 Abríl 2025 (TATOLI) – Autoridade Munisipál Dili sei hasai regra no implementa koima ba komunidade ne’ebé laiha konsiénsia no kontinua soe lixu arbiru iha Dili, kapitál Timor-Leste (TL).
Uluk iha fulan-Janeiru antes ne’e iha lideransa eis-Autoridade Munisípiu Dili, Grigorio Saldanha Mouris, ne’ebé asina de’it kamioneta ra’ut fo’er hamutuk rua nolu resin-lima, maibé depois mudansa ida-ne’e, tuir fali mai António Agosto Guterres ne’ebé define hanesan interinamente ba Autoridade Munisípiu Dili, hahú estabelese kontratu kontinua ba kamioneta hamutuk hitu nolu resin-lima iha loron 01 fulan-Marsu 2025.
“Janeiru, Fevereiru, kuandu ramata, iha loron 01 Marsu ita kontinua asina kontratu, foti hikas fila-fali kamionatu lima nulu ne’ebé kontratu iha Ministériu Administrasaun Estatál, foti hikas fali sai ida de’it ho kontratu iha autoridade munisipál, ba estabelese ba karreta hitu nulu resin-lima maka raut fo’er”, Prezidente Autoridade Interinu Dili, António Agosto Guterres, ba jornalista sira iha edífisiu TATOLI, Farol, Dili, tersa ne’e.
Autoridade ne’e informa, jestaun balun ne’ebé ita muda no transforma uluk kuandu ra’ut, sura ret, ita tau fila-fali kontratu ne’e iha laran hateten katak tenke foti to’o moos no ita fahe karreta hitu nulu resin-lima ne’e ba postu haat ne’ebé iha kapitál Dili, hanesan parte Dom Aleixu, Vera-Kruz, Kristu Rei, Na’in-Feto, ne’ebé kompostu husi empreza haat.
“Karreta barak liu mak konsentra iha Dom Aleixu, iha Kristu Rei estabelese karreta sanulu resin-neen. Enkuantu sira seluk ne’e tuir ninia volume no mapamentu lixu nian ne’ebé saneamentu aprezenta”, Prezidente ne’e informa.
Prezidente autoridade interinu ne’e dehan, kuandu ita-nia ema sira sei ezije seidauk iha konsolidasaun di’ak no iha konsiénsia másima, konserteza kontribui lixu ne’e sei barak, ita mós lansa tiha ona iha fulan-Marsu nia laran, kona-ba limpeza iha loron sesta, maibé balun la’o no balun la la’o.
“Entaun liuhusi informasaun sira-ne’e mak kanaliza informaoens ba sosiedade hotu-hotu sente katak, pertense ba Dili, kontribui, ita iha hitu nulu resin-lima kamionatu no saneamentu atus rua ne’e, másimu ona, mas lixu sei iha”, nia haktuir.
Nia akresenta, atu minimiza lixu iha Dili, tenke soe lixu iha nia fatin (lixeira). “Ita mós uza hela ekipamentu modernu no ekipamentus manuál. Maibé, ha’u labele hateten dehan la’o loos hotu maibé hakarak rona krítika no informasoens, input, sira-ne’ebé mai husi sosiedade para bele aborda kestoens ne’e atu hadi’a, di’ak liután ba ko’alia kona-ba jestaun lixu”, nia hateten.
Autoridade munisípiu ne’e ko’alia, bainhira iha ona autoridade definitiva Dili nian sei buka meiu no fasilita oinsá halo koima. Nune’e, se reseita própriu ba autoridade Dili nian kona-ba lixu, soe tuir nia oráriu ne’ebé determina. “Ba futuru ita uza ida-ne’e,” autoridade ne’e saliente.
“Modelu koima ita sei haree kona-ba soe foer arbiru de’it ne’e, ba futuru, agora daudaun iha ona hanoin atu identifika mós besi tua sira-ne’ebé para iha estrada ninin, loron ba loron, semana ba semana, halo identifikasaun no notifika sé mak nia na’in no ikus liu mak halo asaun para rekolla no nia na’in iha ita bele fó sansaun. Ita hateten katak, 04:00 (Otl) oras dadersan ne’e komunidade sira labele soe ona lixu iha lixeira, tanba husi ekipa saneamentu sira atu ra’ut fo’er, mais komunidade sira soe nafatin”, nia akresenta.
Nia aprofunda, depois supervizaun ruma, Iha tempu-badak, AMD sei koloka pesoál limpeza iha fatin sira-ne’ebé iha poténsia no volume lixu sa’e. Maibé, importante husi ne’e mak konsiénsia ema no seluk mak polítika no jestaun.
Iha okaziaun ne’e, Autoridade Interinu Munsipál Dili mós hato’o agradesimentu ba ekipa Sekretáriu Estadu Asuntu Toponómia no Organizasaun Urbana (SEATOU), ne’ebé halo eviksaun iha Dili laran ne’e mós kontribui ba okupa espasu sira.
“Ita bele tau lixu fatin mós la soe, balun soe de’it iha li’ur. Apelu hela ba xefe suku sira ne’ebé pertense ba kapitál Dili nian, atu kontribui, sai matan no tilun Governu nian, no autoridade Munisípiu Dili nian para bele responde”, nia apela.
Entretantu, totál kamioneta ne’ebé daudaun ne’e halo jestaun ba lixeiru iha kapitál Dili hamutuk hitu nulu resin-lima no totál pesoál saneamentu inklui supervizór hamutuk atus rua.
Jornalista: Alexandra da Costa
Editór: Rafael Ximenes de A. Belo
