DILI, 15 juñu 2020 – Governu hahú defende perante membru Parlamentu Nasionál (PN) sira ba pedidu prrioridade urjénsia ba Proposta Lei númeru 17/V(2a) kona-ba realizasaun transferénsia estraordinária daruak husi Fundu Petrolíferu durante tinan 2020 no alterasaun dahuluk ba Lei númeru 2/2020, 6 abríl.
Konsellu Ministru (KM) foin lalais aprova ona proposta atu husu autorizasaun ba PN hodi halo transferénsia estraordinária husi Fundu Petrolíferu ho montante millaun $286,8 hodi reforsa saldo rezouru inklui Fundu COVID-19 ne’ebé la sufisiente ona atu kobre despeza ba pakote ekonómiku sira ne’ebé mak aprovadu ona iha KM.
Vise-Ministra Finansa, Sara Lobo Brites, husu atu membru PN sira bele pondera pedidu Governu ne’ebé atu trata debate ne’e ho karatér urjénsia tanba haree ba tempu preparasaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020, ne’ebé sei halo submisaun iha 16 setembru.
“Signifika iha jullu, agostu no setembru seidauk iha orsamentu ruma atu bele ezekuta. Karik Parlamentu haree katak la urjente maibé Governu presiza hetan reforsu iha agostu atubele asegura faze ladauk iha orsamentu atu iha kbi’it finansia despeza Estadu,” tenik Sara Lobo iha debate iha sala plenáriu, segunda ne’e.
MF halo ona previzaun katak bainhira submete OJE iha 16 setembru, PN sei uza tempu barak atu halo audiénsia, debate to’o iha promulgasaun no bainhira haree ba ezekusaun orsamentu 2020 ba fulan outubru to’o dezembru de’it.
Governante ne’e fundamenta, razaun husu levantamentu transferénsia estraórdinaria tanba bainhira tama agostu 2020, saldo hela de’it ona millaun $30 no bainhira iha setembru nia laran Governu sei iha difikuldade atu finansia mákina Estadu.
“Razaun ida seluk mak Governu aprova ona pakote ekonómiku lubuk ida. Ho montante millaun $150 la to’o atu kobre hotu desizaun sira ne’ebé Konsellu Ministru aprova tiha ona, ne’e duni presiza reforsu pur volta millaun $70 atubele halo kabimentu ba iha desizaun sira ne’ebé deside ona,” nia akresenta.
Tuir Sara Lobo, despeza sira ne’ebé daudaun Governu husu atu hetan reforsu finansia despeza ne’ebé iha duni nesesidade ba Estadu atubele aguenta, ho nune’e Governu ninia servisu esensiál sira ne’ebé tenke presta bele asegura nafatin to’o aprovasaun OJE 2020 nian.
Relasiona ho alokasaun ba Dotasaun Orsamentu Temporária (DOT) kada fulan, nia esplika alokasaun mensál bazeia ba orsamentu 2019 ne’ebé mak halo kálkulu um doze avos kada fulan ho ninia despeza reál ba kada fulan menus husi alokasaun ne’ebé halo.
“Ezemplu iha janeiru aloka millaun $16 maibé despeza pur volta millaun $54. Entaun iha doudésimu ita haree katak kbi’it iha mákina ki’ik tanba la aselera iha ezekusaun. Ba perspetiva ekonómiku karik ladi’ak maibé haree ba kbi’it Estadu ka saldo ne’ebé limitadu, bele asegura saldo tezouru bele mantein ho valór ne’ebé mak ho mídia millaun $65 ba mensál atubele finansia. Alokasaun verba iha DOT kada fulan, karik sei iha balansu millaun $400-resin”, nia dehan.
Ezekusaun durante doudésimu, finansia husi saldo tezouru ne’ebé mak iha tinan ikus pur volta millaun $290 no reseita doméstika rekada kada fulan
“Iha tempu ne’ebá ami husu atu reforsu no hetan duni millaun $100, enkuantu millaun $100 ne’e tezouru halo hela laventamentu iha maiu atu finansia DOT ne’ebé kada fulan aloka ba instituisaun Estadu,” nia haktuir.
Husi millaun $100 ne’e, hatudu katak iha juñu nia laran saldo sei tun millaun $128 no saldo atuál ohin loron iha millaun $156 no bainhira atu kobre husi fulan jullu to’o setembru maka saldo mínimu tebes.
Antes ne’e, iha loron 2 abríl PN aprova pedidu transferénsia estraordinária no iha loron 6 abríl Prezidente Repúblika, Francisco Guterres ‘Lú-Olo’ promulga ona Dekretu Parlamentu Nasionál ba Fundu Petrolíferu ho montante millaun $250.
Husi totál orsamentu millaun $250 ne’ebé aprovadu, millaun $150 aloka ba finansiamentu medida prevensaun no kombate moras COVID-19 iha ámbitu Fundu COVID-19, millaun $100 ba konta tezouru no husi millaun $150 ne’e, aloka $500.000 ba PN atu dezenvolve polítika no programa iha ámbitu prevensaun no kombate COVID-19 iha Timor-Leste.
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina