DILI, 02 jullu 2020 (TATOLI) – Sosiedade Sivíl hala’o auditoria sosiál iha Munisípiu 12 inlui Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-cusse Ambeno (RAEOA) hodi halo deskobrementu iha dezenvolvimentu setór potensiál sira no deskobre ladún efisiésia, nune’e husu Governu atu mellora liútan dezenvolvimentu iha área edukasaun, saúde no agrikultura inklui infraestutura báziku sira.
Governu liuhosi Gabinete Apoia Sosiedade Sivíl iha Gabinete Primeiru-Minsitru fó apoiu fundu husi subvesaun públika ba Sosiedade Sivíl sira atu hala’o auditoria sosiál ba polítika no programa Governu.
Diretór Ezekutivu Fórum Organizasaun Timor-Leste (FONGTIL), Daniel Santos do Carmo, informa iha tinan 2019 Sosiedade Sivíl hamutuk-10 hala’o auditoria sosiál iha setór edukasaun, agrikultura, infraestutura báziku no inklusaun sosiál no saúde.
“Ita-nia auditoria sosiál ne’e ita deskobre iha setór edukasuan mak ita-nia infraestutura liuliu sala de la sufisiente ba estudante sira, fasilidade livru, bee no saneamentu inklui implementasaun kuríkulu nia tempu hanorin la naton atu estudante akapta tanba minutu 40 de’it no haree katak inklusaun sosiál infraestutura la favorese ba ema ho defisiénsia sira,” tenik Diretór Ezekutivu FONGTIL hafoin Semináriu Rezumu Relatóriu Auditoria Sosiál 2019, iha Salaun Paroquial São José, Catedral Vila Verde, kinta ne’e.
Iha setór Agrikultura, projetu distribuisaun fini dala barak tarde ba povu agrikultór sira no tratatór sira ne’ebé Estadu distribui kuaze la fusiona hotu iha baze, tanba ne’e ho inisiativa komunidade hasai osan hodi sosa kombustível atu rai.
Sosiedade sivíl hamutuk-10 ne’e mós halo deskobrementu iha setór saúde, ne’ebé sei iha difikuldade boot harii postu saúde sira no menus profesionál saúde.
Liuhosi relatóriu Auditória Sosiál ne’e, Daniel Santos Carmo dehan iha deskobrementu no rekomendasaun ba VIII Governu atu halo melloramentu ba setór edukasaun, liuliu kada tinan investe millaun $5 ba reabilitasaun sala aula no fasilidade eskola sira atubele rezolve ona setór edukasaun iha tinan 2025.
“Ita hakarak infraestutra báziku hotu tenke asesível ba ema ho difisiente tanba bazeia ba sensu hatudu ona katak populasaun ema ho defisiente kuaze ema 30.000,” nia sujere.
Ministériu Agrikultura no Peska (MAP) presiza fó fini tuir nia tempu no apoia tratór inklui estesionita tenke servisu másimu iha komunidade sira atu hasa’e produsaun, aumenta profisionál saúde sira iha postu saúde sira hodi antende sidadaun sira tuir Planu Esterejiku Dezenvovlimentu Nasionál (PEDN).
Governu Simu Rekomendasaun Husi Sosiedade Sivíl
Iha sorin seluk, Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Fidelis Manuel Leite Magalhäes, hateten Governu hala’o parseria ho Sosiedade Sivíl sira halo auditoria sosiál foka ba setór edukasaun, saúde, infraestutra báziku no agrikultura.
“Ita simu Sosiedade Sivíl sira-nia rekomendasaun ba Governu tanba ita-nia programa iha baze ne’e la’o di’ak ka lae, sira presiza hadi’a liuliu obra sira iha kualidade ka lae no iha keixa ruma ka lae,” Ministru Fidelis akresenta.
Husi keixa sira ne’e, nia dehan ekipa auditoria sosiál husi Sosiedade Sivíl sira rekolla informasaun sira ne’e hodi hato’o mai iha Governu atubele hadi’a prestasaun servisu ba sidadaun sira.
Governu rona Sosiedade Sivíl sira nia auditória sosiál ne’e sira iha deskobrementu no rekomendasaun sira hodi hato’o fali ba liña ministeriál sira hodi hadi’a prestasaun servisu iha 2021.
“Governu sei halo esforsu atu hamenus tiha lakuna ne’ebé iha, nune’e bainhira tama 2021 ne’e bele hadi’a-an di’ak liútan hodi lori sastifasaun boot liu ba sidadaun sira,” Governante ne’e promote.
Ho nune’e, nia husu ba Sosiedade Sivíl atu kontinua sai pareseiru ho kritíku hodi ezekutivu sira bele hala’o dezenvolvimentu hodi fó bem estar ba povu no nasaun.
Iha tinan 2019, Sosiedade Sivíl hamutuk-10 hala’o auditoria sosiál iha setór Edukasaun, Saúde, Agrikultura no Infraestutura Báziku, kompostu husi Asosiasaun HAK, TLCE, HDI, FUNDAMOR, CBRN-TL, AHMDTL, HASATIL no Mata Dalan Institute (MDI).
Partisipa iha semináriu ne’e hanesan Koordenadór Gabinete Apoiu Sosiál iha Gabinete Primeiru-Ministru, Diretór Ezekutivu Sosiedade Sivíl, Adminiatradór Munisípiu no Postu Administrativu Sira inklui konvidadu seluk.
Jornalista: Florêncio Miranda Ximenes
Editora: Julia Chatarina