DILI, 09 jullu 2020 (TATOLI) – Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, hala’o enkontru semanál ho Prezidente Repúblika Francisco Guterres ‘Lú Olo’ hodi informa preparasaun Governu ba elaborasaun proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020, ne’ebé tuir tetu ne’ebé Ministériu Finansa fiksa ona no hetan aprovasaun iha Konsellu Ministru (KM) hamutuk millaun $1.492,3.
“Ha’u iha asuntu tolu mak ohin informa ba Prezidente Repúblika hanesan preparasaun Governu ba Orsamentu Jerál Estadu 2020, situasaun iha ita-nia rai-laran no pagamentu ka tranférensia subsídiu ho folin $200 ba kada uma-kain iha Oé-cusse ne’ebé, ba totál uma-kain hamutuk 20.000, ne’ebé kuaze ema na’in-10.000-resin maka simu ona ne’ebé loron-tolu no haat tan bele konklui ona,” tenik PM Taur hafoin enkontru semanál, iha Palásiu Prezidensiál, Bairro-Pité, kinta ne’e.
Kona-ba OJE 2020, Xefe Governu nota katak prátikamente ezekusaun ba fulan-rua de’it husi novembru no dezembru.
“Fulan-setembru mak ami foin haruka OJE 2020 ba Parlamentu Nasionál (PN), ne’ebé iha tempu loron 15 ka 20 atu halo servisu ho Governu iha loron 10 no Prezidente Repúblika besik iha fulan-ida, ne’ebé ita haree ezekusaun orsamentu loloos fulan-rua de’it, importante maka tinan ne’e iha orsamentu,” PM Taur akresenta.
Governu aprova mós kalendáriu atu halo preparasaun ba OJE 2020, ne’ebé sei deskute hikas no aprova iha KM iha loron 26 agostu no sei submete ba PN iha loron 15 setembru.
Enkuantu, kalendáriu ba OJE 2021 nian, prevee katak KM bele apresia iha loron 25 setembru no sei submete ba PN iha loron 15 outubru.
Prioridade ne’ebé define ona iha OJE tinan tinan fiskál 2020 maka estabilizasaun ba setór Sosiál ne’ebé foka ba Saúde, Edukasaun, Formasaun, Bee no Saneamentu, estabilizasaun ba setór ekonómiku ho foka ba promosaun investimentu ba setór privadu, kriasaun ba empregu, agrikultura, no seguransa alimentár no polítika makro-ekonómiku, reforma ba administrasaun públika, ekonomia, sistema judisiáriu no jestaun ba finansa públika.
Bazeia ba prioridade hirak ne’e, porsentu 33,8 hosi valór totál OJE sei aplika ba setór sosiál, porsentu 8 ba edukasaun, porsentu 15 ba protesaun sosiál, porsentu 11 ba saúde no porsentu 48,5 ba dezenvolvimentu ekonómiku no infraestrutura inklui medida ba estabilizasaun ekonómika iha ámbitu COVID-19 nian.
Bainhira Governu aprezenta Proposta OJE 2020 iha setembru iha PN maka aprezentasaun ne’e ba datoluk ona tanba antes ne’e Governu aprezenta ona maibé la pasa.
Proposta dahuluk ne’ebé Governu submete ho montante biliaun $1,950 (inklui impréstimu $73), bainhira esklui impréstimu hamutuk biliaun $1,887, no bainhira fahe tuir kategoria saláriu no vensimentu millaun $241,271, bens no servisu millaun $738,428, transferénsia públika millaun $457,773, kapitál menór millaun $53,267 no kapitál dezenvolvimentu millaun $459,260.
Maski nune’e, iha loron 3 dezembru 2019, Primeiru- Ministru, Taur Matan Ruak, retira Proposta OJE 2020 husi PN tanba rona opiniaun no preokupasaun husi deputadu sira ne’ebé konsidera montante boot liu no kontra Lei Jestaun Finanseira.
Nune’e, Governu lori hikas proposta ba daruak hodi diskute maibé iha loron 17 janeiru 2020, Proposta OJE 2020 la pasa iha diskusaun jeneralidade ho rezultadu votasaun a-favór 13, kontra 15 no abstensaun 25.
Proposta foun OJE 2020 ne’ebé la pasa ho montante biliaun $1,668, kompostu hosi sálariu no vensimentu millaun $235,6, bens no servisu millaun $561,8, transferénsia públika millaun $329,706, kapitál menór millaun $31,548 no kapitál dezenvolvimentu millaun $488,837.
Jornalista: Florêncio Miranda Ximenes
Editora: Julia Chatarina