DILI, 23 novembru 2022 (TATOLI)— Tribunál Distritál Dili (TDD) kuarta ne’e, halo julgamentu ba kazu partisipasaun ekonómia iha negosiu no burla ne’ebé envolve hosi arguidu Eis Sekretariu Jerál (Sekjen) Parlamentu Nasionál JRA inklui arguidu nain tolu seluk LSC, ABC no AT.
Arguidu JRA nudar Eis Sekretariu Jerál PN nian iha mandatu eis Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) matebian Fernando de Araujo Lasama . Arguidu LSC nudar Xefi Devizaun Patrimoniu, Lojistiku no Serbisu Jerais iha Parlamentu, no ABC nu’udar funsionariu públiku iha Parlamentu Nasionál . Enkuantu AT, Diretór ba kompañia Super Xerox Unip. Lda.
Tuir faktus ne’ebé Ministeriu Públika arrola hosi kazu ne’e katak, arguidu JRA iha tinan 2012 asumi kargu hanesan Sekretariu Jerál Parlamentu Nasional, arguidu LSC iha tinan 2012 asumi kargu hanesan Xefe Devizaun Patrimonio no Logistik, arguidu AT hanesan Diretor ba Empreza Super Xerox. Unipessoal Lda. Iha tinan 2012 arguido JRA asina kontratu ho tipo adjudikasaun direita ho empreza neen.
Arguidu JRA laos deit asina kontratu ho Empreza refere, maibe arguidu mós aprova dokumentu aprovisionamentu hanesan CPV, PO, PR, Payment Request, ho Empreza ne’ebé temi iha leten, ho mos emprezariu Visi Mitra Unipessoal Lda, hodi indika kompania sira nia naran iha CPV.
No iha kontratu balun ne’ebé maka arguidu JRA, asina ho Empreza sira refere la mensiona valór kontratu.
Arguidu sira aprova CPV, no mós pedidu pagamentu la verifika no halo inspensaun, ba sasan ne’ebé maka empreza fornese. Data ne’ebé mensiona iha CPV, pedidu pagamentu no ordem pagamentu, la tuir ona regra normál iha aprovezionamentu.
Arguidu JRA, utiliza kontratu ho númeru hanesan hodi justifika ba iha CPV ho númeru la hanesan, no mos fundamentu la hanesan, maibé kompañia ida deit la hanesan.
Hahalok refere fó dalan ba arguidu sira hodi bele altera valór ba material, no kuantidade materiál ne’ebé fornese husi empreza hanesan.
Kontratu ho numeru PN-B5-, asina iha loron 16.05.2012 ho empreza Dili Defence & Supplies Unipessaol Lda (ts ), Konaba fornesimentu uniforma para o uso do PN rekizasaun eskrita nomos lista rekerimentu sepatu laos MM maka asina.
Empreza Dili Defence rekere pagamentu ba kuantidade sepatu 30 (tolunulu). Alende nee, sasin LNJ certifika pedidu pagamentu, nomos arguidu JRA aprova pedidu pagamentu sem iha dokumentus ruma. Ho hahalok sira ne’e estadu sofre prejuizu US$360.00.
Prosesu ne’ebe iha la lao tuir regra nebee iha, tanba ne’e konsekuensia estadu halo pagamentu dobru ba aitem balu ne’ebe maka empreza Visi Mitra Unip. Lda indika iha envoice hodi rekere pagamentu.
Konsikuensia ne’ebé arguidu sira halo ne’e, hamosu prejuizu ba Estadu ho montante US$ 6,160.00.
Ho nune’e maka Ministeriu Públiku akuza arguidu JRA, LSC, ABC komete krime partisipasaun ekonomia iha negosiu, no arguidu AT prátika krime Burla Agravadu.
Hatan ba akuzasaun hosi Ministeriu Públiku ne’ebé aprezenta hosi Prokuradora Lidia Soares, iha sala julgamentu laran, arguidu JRA fó nia depoimentu ba Tribunál hodi rekoñese katak, asina duni kontratu ho tipu adjudikasaun direita, tanba lei maka atribui kompetensia ba arguidu, no asina ne’e bazeia ba prosesu neebe maka husi devizaun aprovizionamentu.
“No momentu ne’ebá ha’u atu asina, ha’u konfirma ba parte aprovizionamentu, hateten katak, prosesu ne’e hotu ona, tanba nee maka arguidu mós asina”,arguidu JRA dekara iha sala julgamentu TDD, kuarta ohin.
Arguidu JRA mós deklara tan katak, nia pozisaun hanesan autoridade masimu, tanba ne’e kontratu sira ne’ebé haruka ba nia parte asina duni, tanba haree ba lei ne’ebé atribui ba nia.
Arguidu afirma, durante iha prosesu ajudikasaun direita ne’e nia parte deskoñese katak kompañia sira ne’ebé fornese sasan, no divizaun aprovizionamentu maka iha koñesementu kona-ba ida ne’e.
Hatan kona-ba tipu adjudikasaun direita, nia la eskoila kompañia se se deit, no diresaun aprovizionamentu maka bele esplika. Maibe arguidu rekonese, aprova dokumentus no CPV, tanba arguidu maka asumi knar hanesan sekretariu jeral.
Arguidu rekonese, kontratu ne’ebé nia asina la mensiona volume osan, no kontratu ne’e entre Parlamentu Nasionál no kompañia ne’ebé fornese sasan, ikus mai maka kompañia nain hatama envoice, hodi sekretariu Jerál asina, hodi hatun despaixu halo pagamentu. No valór iha pagamentu bazeia ba envoice ne’ebe kompañia hatama.
Arguidu deklara liu tan, aprova CPV no pedidu pagamentu la verifika kona-ba dokumentus sasan, tanba ida ne’e serbisu tekniku nian, tanba arguidu hasai ona despaixu ba iha lojistika no aprovizionamentu maka halo verifikasaun.
Hatan kona-ba iha akuzasaun numeru CPV la tuir numerasaun, arguidu deklara prepara CPV husi Diresaun Finansas Ministeriu Finansas no sira sertifika dehan los ona, maka arguidu foin aprova.
No arguida deklara, nia asina no aprova dokumentus sira, tanba tau fiar ba iha parte sira neebe halao ona serbisu.
Arguidu deklara, finansa maka prepara CPV no em voice, depois maka halo pagamentu. Tanba ne’e kona-ba CPV nia numerasaun sala, finansa no aprovezionamentu maka hatene, tanba sira maka halo ida ne’e.
Arguidu deklara katak ida ne’e los, tanba momentu ne’ebe Prezidente Matebian Lasama, halo viajem ba Suai, no iha momentu ne’eba nia eskoltu ida nia sepatu nakles hela, tanba ne’e matebian informa ba arguidu iha viajem ne’e.
No depois fila husi Suai, parte gabinete hato’o pedidu ida, ikus mai sosa duni sepatu ba eskoltu sira, depois loja nain hatama envoice maka arguidu foin asina, hodi halo pagamentu.
Arguidu deklara tan, pedidu sira nee arguidu aprova tiha, maka haruka ba Ministeriu Finansas sei verifika tan dala ida, tanba ne’e se sira hare los maka halo pagamentu, se la los sira bele suspende.
Hatan kona-ba prejuizu ne’ebé iha akuzasaun hosi Ministeriu Públiku nian, Arguidu deklara, prejuizu ne’ebé iha laos arguidu nia kulpa, tanba arguidu konsidera saida mak arguidu halo ne’e loos, tanba fó fiar ba iha aprovizionamentu sira katak, saida maka sira hato’o los, no ida maka ultima verifikasaun maka Ministeriu Finansas.
“Se sira hare loos no dehan bele halo pagamentu, se lalos bele suspende,” afirma JRA.
Hafoin Tribunál liu hosi Juiz koletivu Jose Goncalves, Alvaro Maria, Argentino Nunes, rona tiha parte rua, Tribunál adia julgamentu hodi kontinua rona deklarasaun arguidu sira seluk nian.
Audensia julgamentu ne’e, prezide husi Juiz kolektivu, Jose Gonsalves, Alvaro Maria, Argentino Nunes, MP reprezenta husi prokuradora Lidia Soares, arguidu hetan asistensia legál husi Defensór Públiku Nelson Borges, no Advogadu Privadu, Januario Martins.
Jornalista: Natalino Costa
Editora : Armandina Moniz