iklan

DILI, LEI

Blue Ventures ho Komunidade Suku Uma-Caduak Tara Bandu iha área Kosteira

Blue Ventures ho Komunidade Suku Uma-Caduak Tara Bandu iha área Kosteira

Sekretáriu Estadu Peskas akompaña hosi Xefe Suku Uma-Caduak Firmino no Diretora Blue Ventures halo lansamentu ba Tara Bandu iha area Kosteira Tasi Ibun Ilimano Postu Administrativu Laclo Munisípiu Manatuto, sesta ohin. Foto Natalino Costa.

MANATUTU, 07 juñu 2024 (TATOLI) – Organizasaun Naun Governamentál (ONG), Blue Ventures Timor-Leste (BVTL) hamutuk ho Komunidade Suku Uma-Caduak hosi Ilimano, Behau, Marmer no Lian-Lidu halo Tara Bandu iha área tasi-ibun Sahui Wari to’o Ai-Lohre no Lian-Lidun ho kilometru 1.24. Zona hirak ne’e sai hanesan área protejida hodi bele proteje ahu-ruin, duut tasi, korál, ai-parapa, ikan no espesie seluk atu ema labele estraga ba tempu agora no futuru.

Xefe Suku Uma-Caduak, Firmino Ribeiro da Cruz, hateten, objetivu tara bandu ida-ne’e atu asegura no proteje riku-soin iha parte kosteira tasi-ibun.

“Ita hatene katak komunidade sira iha aldeia haat ne’e nia moris hanesan peskas tanba ne’e mak ho tara bandu ne’e proteje riku-soin sira iha tasi liuliu ikan no rikusoin sira seluk atu aban bain rua bele goza. Tara bandu ida-ne’e prevene ema labele halo peska arbiru para aumenta ikan atu ba futuru oan no bei-oan sira uza”, Firmino Ribeiro iha intervensaun durante seremónia tara-bandu iha Tasi-ibun área Ilimano, Suku Uma-Caduak, Postu Administrativu Laclo, Munisípiu Manatutu, sesta, ohin.

Líder komunitáriu ne’e dehan, tara bandu ne’e halo ho orsamentu kontribuisaun husi komunidade Suku Uma-Caduak rasik, balun hetan apoia husi Blue Ventures inklui Sekretaria Estadu Peska. Tara bandu ne’e iha hanesan regra proibidu ema kail ikan to’o ba tasi-laran ka la’o tasi-ninin. Bandu ba ema labele soe ankor ka jankar atu labele estraga ita-nia biodiversidade sira iha tasi. Bandu ema labele halo peska ho ró ba fatin sira ne’ebé tau ona tara bandu.

Tuir nia, kuandu hetan sidadaun mak viola regra tara bandu mak sei lori ba konsellu Suku Uma-Caduak atu foti medida hodi husu deskulpa ba nia aktu ne’ebé nia halo ona no aplika koima taa karau inklui osan $100. Kuandu ema ne’e lakohi mak Konsellu Suku Uma-Caduak sei lori ba Konsellu Munisipál atu haree.

“Se nia lakohi Konsellu Suku Uma Caduak sei lori ba prosesu legál ka submete ba Tribunál hodi buka lia loos”, nia adianta.

Autoridade lokál ne’e agradese Organizasaun Naun Governamentál Blue Ventures no Sekretaria Estadu Peskas tanba bele apoia hodi realiza Tara Bandu iha tasi-ibun.

Iha fatin hanesan, Koordenadór Tara Bandu husi Suku Uma-Caduak, Caitano Cailetoc, hateten, tara bandu ne’e maihusi inisiativa komunidade ne’ebé hela iha área kosteira ho objetivu atu proteje espésie iha tasi-laran atu ema labele destroi.

“Planu tara bandu ne’e, ami inísia kedan iha 2019 maibé tanba Covid entaun lakonsege realiza no ami hamutuk ho Blue Ventures, hahú fali iha 2022 no ohin halo ona lansamentu iha fatin ne’e”, nia afirma.

Koordenadór ne’e mós agradese ba Blue Ventures no Governu tanba bele tulun komunidade Suku Uma-Caduak hodi bele realiza Tara Bandu ne’e.

Diretora Blue  Ventures, Bernardete da Fonseca, dehan, Blue Ventures servisu hamutuk ho Komunidade Suku Uma-Caduak halo lansamentu ba Tara Bandu ne’e ho objetivu atu proteje área Sira ne’ebé Blue Ventures identifika ona sai hanesan área kosteira protejida liuliu iha área tasi Ilimano nian atu proteje ema labele estraga riku-soin tasi-laran.

“Tanba ita hatene Governu iha polítika ekonomia Azul oinsá ita atu asegura reskursu Marina tanba rekursu ida fó ita rendimendu boot, tanba ne’e, Blue Ventures ho komunidade sira realiza Tara Bandu ida-ne’e atu proteje ita-nia riku-soin sira iha tasi-laran para ba futuru ita bele garante ekonomia iha futuru”, nia afirma.

Diretora ne’e komprometidu katak sei kontinua apoia komunidade sira ne’ebé hela iha área kosteira atu tara bandu ba prevensaun no proteje riku-soin iha tasi para ema labele estraga.

Sekretáriu Estadu Peska, Domingos da Conceição dos Santos, afirma, Governu partisipa seremónia ne’e no apresia ba servisu Blue Ventures tanba hamutuk ho komunidade sira hodi tau matan, proteje no asegura ita-nia tasi liuliu iha área kosteira nian.

“Governu iha polítika ekonomia azul oinsá ba oin Governu fó importánsia ba rekursu mariña atu dezenvolve rekursu sai ekonomia ida-ne’ebé bele hatama reseita boot ba ita-nia rai. Ho nune’e mak ita presiza asegura no proteje ita-nia tasi para ema labele estraga ita-nia espésie sira tasi nian para aban bain rua ita bele goza”, governante afirma.

Nia husu ba Blue Ventures atu kontinua loke liras hodi apoia Governu atu asegura no proteje rikeza iha tasi.

Jornalista : Natalino Costa

Editór : Zezito Silva

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!