BOBONARO, 09 janeiru 2025 (TATOLI)—Xefe suku Lontas, Duarte da Costa, hateten kondisaun estrada iha área Zulo-il, suku Lontas ne’ebé hetan estragu grave hafoin akontese udan-boot iha dezembru 2024 to’o agora, afeta ba folin nesesidade bázika liuliu foos folin sa’e to’o $21 iha merkadu postu administrativu Loloto’e vila, munisípiu Bobonaro.
Nia hateten, daudaun ne’e folin foos sa’e makaaas tanba kamioneta sira-ne’ebé baibain tula tula nesesidade bázika husi kapitál Maliana mai postu Lolotoe ne’e, labele asesu estrada ho di’ak.
Notisia Relevante: Estrada Zulo-il Loloto’e hetan estragus totál, presiza rezolve urjente
“Sira halo estafeta, karreta husi Loloto’e mai hein iha Zulo, husi Maliana ba para fali iha Zulo, sasán sira-ne’e hatun, transfere fali ba karreta seluk depois mak sira tula mai Loloto’e. Tanba, ida-ne’e mak ita haree durante ne’e foos husi Loloto’e liuliu suku haat ne’e, foos folin sa’e makaas, liuliu foos saka ida ho kilograma 25 ne’e ninia folin atinje ona $21,” nia informa ba Agência Tatoli liuhusi telefónika, kuarta ne’e.
Líder komunitária ne’e atualiza, provizoriamente motorizada de’it mak bele ultrapasa estrada aat grave ne’e, maibé presiza ema seluk ajuda dudu no dada-malu foin liu ba estrada sorin.
Entretantu, kamioneta sira-ne’ebé tula sasán nesesiade bázika paradu totál tanba laiha dalan alternativa atu liu ba-mai, tanba problema ne’e afeta mós ba implementasaun projetu PNDS no parte saúde liuliu atu atende pasiente ho kazu emerjénsía.
“Iha Loloto’e kuaze suku hitu ne’e projetu PNDS siklu 5 ho 6 ne’e paradu totál no seidauk finaliza. Tuir loloos, finaliza iha fulan-dezembru 2024 maibé la konsege tanba kondisaun estrada ne’e aat. Aleinde ne’e, difikulta mós ba atendimentu saude tanba agora karreta Ambulánsia labele ultrapasa dalan Zulo-il. Ne’ebé, hakarak ka lakohi, tenke ba sentru saúde tanba atu transporta ba Maliana ne’e defisíl loos, dalan alternativu laiha. Se bele IGEADE, I.P aselera uitoan halo normalizasaun para bele fasilita ema liu ba-mai,” nia dehan.
Xefe suku Lupál, Gabriel de Jesús, reforsa folin foos no mina-tein sa’e makaas duni liuliu iha suku haat hansan suku Lupal, Deu-det,Opa no Guda. Tanba aleinde estrada Zulo-il, estrada liga husi suku Lupál ba munisípiu Covalima mós kotu iha aldeia Silagolo.
“Iha ne’e foos kilograma 20 sa’e ba $17,50 sentavu, husi presu normál $15,50 sentavu. Foos kilograma 25 ne’e sa’e ba $20 to’o $21 husi presu normál $18,50. Depois, mina-tein mós folin sa’e litru lima (5) ne’e husi presu $6,50 sentavu ne’e sa’e ba $7,50 sentavu no $8. Sasán nesesidade bázika ne’e folin sa’e tanba kamioneta labele asesu dalan no sasán ema mak lalin de’it,” nia informa.
Xefe suku ne’e rekomenda ba Governu Konstitusionál da-sia (IX), di’ak-liu halo estudu kle’an ba estrutruta rai iha estrada ne’ebé aat grave ne’e, nune’e kada tinan labele gasta osan ba halo normalizasaun emerjénsía rutinamente.
“Sira husi IGEADE, I.P ne’e mai laiha estudu ida, kee atu asegura utilizasaun estrada, sira mai dudu urjente loos de’it. Depois ida-ne’e sira fila abandona tiha, entaun udan-boot mai ne’e aat fila-fali ne’e mak tinan-tinan sempre hanas ne’e,” nia dehan.
Ba kestaun ne’e, Pezidente Autoridade Munisípiu Bobonaro, Alexandre Pires, hateten foin lalais ne’e nia parte koordena ona ho Prezidente Konsellu Administrasaun Institutu Jestaun Ekipamentu Apoia Dezembolvimentu Infraestrutura, Institutu Públiku (IGEADE, I.P, sigla portugés) atu mobiliza ekipamentu pezadu hodi halo normalizasaun ba estrada iha área Zulo-Il, suku Lontas hodi fasilita movimentasaun públiku liliu transporte públiku no ema bele la’o ba-mai.
“Hodi kalan, ha’u ulun moras hela kona-bá Loloto’e nian, ha’u kontaktu kedas Prezidente IGEADE, I.P. Ha’u dehan, Prezidente favór ida apoiu lalais, se mákina mai husi Japaun iha ona, aselera ona atu normaliza estrada ida Lolotoe ne’e, tanba kotu ne’e la hetan kedas asesu. Maibé, ami rua konkorda ona katak ida IGEADE, I.P nian ne’e mai hela iha ne’e kedas, ida foun mai husi Japaun ne’e ba kedas normaliza estrada iha Lolotoe,” nia hato’o asuntu ne’e iha sede suku Tapo-Memo
Enkuantu, iha tinan kotuk liubá PAM Bobonaro ho ekipa mós tun ona ba terrenu hodi haree kondisaun Estrada Zulo-il no prefere Governu halo estudu ida kle’an hafoin implementa obra nune’e bele durante ba tempu naruk.
Tuir dadus monografía Autoridade Munisípiu Bobonaro tinan 2024, postu administrativu Loloto’e iha aldeia 20, suku hitu (7) ho nia totál populasaun 9,053 kompostu husi mane 4,560 no feto 4,493 no totál xefe família 2,018.
Notisia Relevante: PAM Bobonaro nota presiza intervensaun urjénsia ba estrada Zulo-il Lolotoe
Jornalista : Sergio da Cruz
Editór : Cancio Ximenes
