DILI, 18 Fevereiru 2025 (TATOLI)—Adjuntu Diretór Institutu Defeza Nasionál (IDN), Kapitaun Fragata, Duarte Borges Loe, hateten estudante husi Institutu Defeza Nasionál (IDN) husi terseiru Kursu Estadu Maiór Konjunta Integrada (CEMCI-sigla portugés) realiza mini konferénsia ida hodi diskute kona-ba importánsia prioridade sira ne’ebé bele haforsa defeza no seguransa nasionál.
Nia dehan, prioridade ne’ebé Estadu presiza halo hodi haforsa defeza no seguransa nasionál mak, primeiru, kapasidade intervensaun forsa armada (F-FDTL) iha asisténsia apoia umanitária, tanba dezastre naturál ka krize umanitária akontese bainhira de’it, tanba ne’e forsa armada nia prontidaun ne’e esensiál.
Segundu, nia hatutan, kestaun fundamentál mak ko’alia kona-ba jestaun lideransa iha krime transnasionál.
“Krime transnasionál ne’e laiha fronteira, tanba ne’e atu ajuda sira (F-FDTL no PNTL) ita presiza formasaun rekursu ba efetivu sira ne’ebé mak área relevante, presiza teknolojia ne’ebé mak adekuada, presiza kooperasaun institusionál no koopera ho país ne’ebé iha ita-nia sorin-sorin, nune’e bele fó solusaun konjunta ba ameasa ne’ebé mak iha,” Duarte hateten ba jornalista sira iha edifísiu IDN, Palácio do Governo, tersa ne’e.
Notísia relevante: IDN sosializa kursu CEMCI ba ofisiál F-FDTL no PNTL
Terseiru, Duarte informa, mak ko’alia kona-ba dezenvolvimentu no dezafiu iha Autoridade Marítima Nasionál.
“Ita hatene soberania marítima ne’e maiór rikeza. Aleinde maiór rikeza, iha mós maiór dezafiu, tanba ne’e seguransa marítima tenke sai hanesan pilár sentrál soberania nasionál no dezenvolvimentu nasionál. Tanba kuandu ko’alia kona-ba ekonomia azúl ho seguransa marítima ne’e hanesan pontu importante no kestaun interligadu. Kuandu sein seguransa marítima ne’e problema,” nia afirma.
Duarte dehan katak Autoridade Marítima Nasionál presiza infraestrutura portuária ne’ebé di’ak, presiza espesialista navál no teknolojia. Klaru daudaun ne’e Timor-Leste iha sentru operasaun marítima no iha traffic light inklui traffic monitoring system más ne’e la to’o, presiza atualiza ekipamentu sira-ne’e ho ekipamentu sira ne’ebé atuál.
Iha fatin hanesan, Kapitaun Fragata, Julião Pinto da Silva, hateten durante konferénsia aprezenta kona-ba importánsia ezisténsia Autoridade Marítima Nasionál.
Nia hateten, ezisténsia Autoridade Marítima Nasionál ne’e importante atu kontrola soberania tasi, kontrola rikeza tasi nian no proteje ambiente tasi.
“Durante funsionamentu Autoridade Marítima Nasionál (AMN), enfrenta dezafiu oinoin, liuliu fasilidade ne’ebé AMN uza atu kontrola tasi seidauk iha no mós seidauk iha enkuadramentu legál ne’ebé bele halo AMN bele funsiona hanesan autoridade ida,” nia esplika.
Alunu IDN, Superintendente Asistente Polísia, Silveiro de Araújo, hateten Governu iha obrigasaun atu apoia Unidade Patrullamentu Fronteira tanba daudaun ne’e membru UPF iha de’it 300 resin.
Nia dehan atu prevene atividade ilísitu ka pasajen illegál iha fronteira inklui krime transnasionál sira seluk mak presiza haforsa UPF ho ekipamentu modernu.
Nune’e mós, Koronél Reformadu, José Sampaio Silva louva ho dezenvolvimentu F-FDTL no husu para Governu kontinua tau-matan atu dezenvolve instituisaun ne’e sai di’ak liután.
Nia haktuir Governu Timor-Leste halo ona Lei Programasaun Militár, ida-ne’e bele dezenvolve no moderniza forsa armada Timor-Leste.
Jornalista: Natalino Costa
Editór: Xisto Freitas da Piedade