DILI, 25 Abríl 2025 (TATOLI)—Koordenadora Grupu Ekipa Traballu Reforma Justisa, Lúcia Freitas Lobato, hateten bazeia ba dadus ne’ebé mak fornese husi Sentru Formasaun Jurídika Judisiária deskreve katak hahú husi 2008-2023 Governu gasta ona millaun $18-resin hodi reforsa atividade formasaun iha Sentru Formasaun Jurídika Judisiária.
“Husi 2008 to’o agora, sentru ne’e konsege forma ka fó formasaun ba timoroan hamutuk 638. Ne’e inklui ona ita-nia juíz 34 ne’ebé agora daudaun ezerse hela funsaun iha Tribunál Primeira Instánsia no Segunda Instánsia, prokuradór hamutuk 37 no defensór públiku 34,” Lúcia Lobato hateten ba jornalista sira iha Ministériu Justisa, Kolmera, sesta ne’e.
Nia dehan, sentru ne’e la’ós fó de’it formasaun ba Majistradu Judisiáriu sira ka Majistradu Ministériu Públiku sira inklui Defensór Públiku sira, maibé husi númeru 638 ne’e Sentru Formasaun Jurídika Judisiária mós fó formasaun ba sira-ne’ebé molok atu sai ofisiál justisa hodi halo funsaun iha Tribunál no Ministériu Públiku inklui Defensoria Públika, ba sira-ne’ebé atu sai notáriu iha Diresaun Jerál Servisu Notariadu liuliu servisu kadastru no fó formasaun komplementár Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál liuliu ba investigadór sira no formasaun sira seluk.
“Ita gasta ona osan boot hanesan ne’e hodi forma ita-nia majistratura sira inklui ba formasaun sira seluk iha setór justisa maibé ladauk fó esperansa di’ak ba servisu setór justisa, tanba tuir dadus ne’ebé Prezidente Tribunál Rekursu fó ba ha’u to’o agora kazu pendente iha Tribunál hamutuk rihun-lima. Tanba ne’e, Governu halo reforma ida iha Sentru Formasaun Jurídika Judisiária nune’e hadi’a prosesu rekrutamentu ba majistradu sira bele prodús majistradu judisiária ne’ebé ho kuantidade signifikante no bele iha juíz kualidade atu korresponde ba servisu sira-ne’e,” nia haktuir.
Nia dehan, durante ne’e Governu halo ona mudansa iha prosesu rekrutamentu ba juíz iha Sentru Formasaun Jurídika Judisiária liuliu bá iha kritéria formasaun nian hanesan uluk formasaun ba juíz númeru 10 ba iha na’in-15 no sira-nia prosesu ba formasaun teoria uluk pursentu 40, agora sa’e ba pursentu 60 no pratika uluk mak pursentu 60 ne’e bá fali pursentu 40.
Lúcia hatutan, atu sai Majistradu Judisiál, Majistradu Ministériu Públiku no Defensór Públiku tenke domina teoria, interpreta lei ho di’ak, komprensaun lee ne’e di’ak ba aposta kualidade servisu liuliu foti desizaun ruma.
Nia esplika, Governu propoin pontu hitu hodi halo reforma ba Sentru Formasaun Jurídika Judisiária: Ida, tenke halo polítika ho planu estratéjiku ida ba formasaun no define medida kuartu no longu prazu atu kapasita rekursu umanu.
Rua, revee prosesu rekrutamentu atu garante transparénsia kualidade ba profisionál majistradu judisiária. Tolu, dezenvolve progresiva instituisaun. Haat, aposta ba infraestrutura, rekursu umanu iha Sentru Formasaun Jurídika Judisiária hodi sai sentru ne’ebé eselénsia, reforma kuadru dosente iha sentru formasaun. Lima, atualiza kurríkulu, renova no amblia korpu formadór atu garante modernidade iha hanorin. Neen, revee kritériu atu rekruta formadór internasionál sira ne’ebé atu asegura formadór sira-ne’e tenke iha transparénsia. Hitu, halo kooperasaun internasionál halo nusa mak sentru formasaun funsiona ho di’ak.
Jornalista: Natalino Costa
Editór: Xisto Freitas da Piedade