DILI, 25 setembru 2021 (TATOLI)— Sala Situasaun, Sentru Integradu Jestaun Krize (SS-SIJK), rejista kazu óbitu rua, pozitivu 42, rekuperadu 103, no kazu ativu 1.045.
Notísia Relevante : COVID-19, mate rua no kazu ativu 1.108
“Totál óbitu ne’ebé relata, sábadu ohin (25/09), óbitu rua ho detalle hanesan tuir mai ne’e; feto, idade tinan 59, hela iha Dili, vasina kompletu (AZ), iha 5 setembru 2021, diagnóstiku síndroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tanba COVID-19. Iha loron ne’e kedas hala’o tratamentu iha Lahane. Horikalan 19h30 matebian iis-kotu. Familia kolabora ho ekipa saúde, hodi hala’o funeral tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste,’’ Koordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun, Rui Maria de Araújo, hateten liuhosi komunikadu imprensa, sábadu ne’e.
Óbitu ida tan, mane, idade tinan 54, hela iha Manatuto, informasaun kona ba vasina la klaru, iha 24 setembru 2021, diagnóstika síndroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA) tanba COVID-19. Iha loron ne’e kedas hala’o tratamentu iha Lahane. Horikalan 23h55 matebian i’is-kotu. Familia kolabora ho ekipa saúde, hodi hala’o funerál tuir protokolu ne’ebé adopta iha Timor-Leste.
Kazu foun ohin 42 hosi Dili 22,no munisipiu seluk hamutuk 20 ne’ebé kompostu hosi mane 23 feto 19.Hosi totál kazu detetadu foun ohin, ho idade 20 :16 (38,0%) ho idade entre tinan 12-59 na’in 19 (45,2%), idade 60 na’in hitu. Husi kazu detetadu foun ohin 17 kazu ka 40,4% sintomátiku (hatudu sintoma).
Kumulativu kazu konfirmadu sura hosi 21 marsu 2020 to’o 25 setembru 2021 hamutuk 19.350. Hosi horisehik mai ohin, teste ne’ebé Laboratóriu Nasionál Saúde halo hamutuk 210 PCR, ho detallu hanesan tuir-mai, Vijilánsia sentinela na’in rua , rastreiu ba kontaktu ka Contact tracing tolu, Rastreiu Aleatóriu ka Random Screening nain 34, viajen sai-hosi serka sanitária hosi Dili 127 Viájen internasionál 21 , Follow up iha kuarentena na’in 23.
Totál testes PCR ne’ebé halo horisehik 24 setembru iha munisípiu-sira seluk, RAEOA no HNGV hamutuk 341,ho detalla hanesan tuir-mai, Maubisse haat, Maliana 14, Viqueque 14, Suai 62,Baucau 63, Ermera 10, RAEOA 14,HNGV 96, Lospalos 75.
Totál doze vasina ne’ebé fó ona ba populasaun elijível tinan 18 ba leten, to’o ohin dadeer 10h00, loron 25 setembru tuir sistema informasaun Saúde iha Ministériu Saúde totál kumulativu 1ª doze iha Dili (77,7%).No totál kumulativu 2ª doze iha Dili (66,2%). No ema ne’ebé simu ona vasina doze dahuluk iha Timor Leste (57,6%).No simu ona doze daruak (34,7%).
Atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikadór seluk ne’ebé matenek-nain epidemiolojia nian uza, maka insidénsia.
Konvensionalmente, insidénsia sukat totál kazu foun kada loron pur mil abitante, no hatudu risku ne’ebé populasaun iha atu hetan da’et moras ida.
Hosi insidénsia COVID-19 iha Timor-Leste, durante loron hitu ikus maka 3,9/100 mil abitante, enkuantu ba de’it munisípiu Dili,7,9/100 mil abitante.
Ohin, Baucau iha insidénsia 7,4/100 mil abitante, no RAEOA iha insidénsia 5,8/100 mil.
Dadus iha leten hatudu katak insidénsia munisípiu Dili, Munisípiu Baucau no RAEOA tuir-tuir malu aas-liu, iha Timor-Leste laran tomak hatudu risku aas-liu, atu populasaun hetan da’et, no hada’et tutan virus SARS-CoV-2, iha komunidade nia leet.
Iha loron 25 setembru de 2021, izolamentu Vera Cruz, Lahane, HNGV no fatin seluk iha territóriu laran tomak, halo tratamentu hospitalizadu ba kazu detetadu pozitivu na’in 50, ho detalle hanesan tuir mai grave hamutuk na’in ualu na’in rua uza ventiladór, neen uza oksijéniu .Moderadu hamutuk ema na’in 31.Kaman ema na’in hamutuk 11.
Hakarak nafatin informa públiku katak Governu hasai ona medida saúde públika ho naran konfinamentu domisiliáriu obrigatóriu, maibé nafatin impoin serka sanitária – katak ema labele sirkula livremente, sai ka tama husi área serka, hodi bele prevene virus SARS-CoV-2 (inklui variante Delta) labele hada’et-tutan maka’as liu tan ba fatin/rejiaun seluk.
Aproveita hato’o mós ba públiku katak, fatin atu halo teste PCR maka hanesan tuir mai bainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan bele ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab bainhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi no tama serka sanitária iha Dili bele ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).Bainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona, no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde bele liga ba númeru 119 atu organiza oinsá foti swab.
Husu kompriensaun no pasiénsia populasaun iha Timor-Leste laran tomak, atu kolabora no kontribui hodi virus SARS-CoV-2, inklui variante Delta, labele hada’et ba ema barak liután. Favor hela iha uma, bainhira la presiza atu sai. Apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha munisípiu sira seluk, atu aprezenta-an iha fasilidade públiku saúde Sentru Saúde ka Ospitál ne’ebé besik, bainhira sente isin-manas, ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde sira. Bainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran síndroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-iis.
Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, maski karik simu ona vasina, favor respeita nafatin regra prevensaun no ijiene individuál, ne’ebé Governu hatuur ona, atu prevene moras COVID-19 da’et ba mai. Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka uza mascara fase liman beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma evita kose liman ba matan, inus ho ibun bainhira kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka hakuak malu evita halibur malu barak hamriik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun.
Jornalista: Felicidade Ximenes
Editór : Francisco Simões