DILI, 21 outubru 2021 (TATOLI)—Sekretáriu Jerál Partidu Uniaun Demokrátiku Timorense (UDT), Francisco David Xavier Carlos, hateten internalmente partidu UDT laiha kandidatura ba Prezidente Repúblika atu kompete iha eleisaun prezidensiál 2022.
Notísia Relevante: Eleisaun prezidensiál 2022: Sentru votasaun 1200 no paralelu tolu
“Internalmete hosi UDT laiha preparasaun maibé ami hein de’it eleisaun prezidensiál tanba ami laiha kandidatura ida atu ba kompete iha eleisaun prezidensiál. Maibé, ami hein de’it publikasaun, sé-sé mak atu sai kandidatu Prezidente Repúblika,” Francisco David Xavier Carlos hateten ba Agência Tatoli iha resintu Parlamentu Nasionál, kinta ne’e.
UDT nia posizaun daudaun ne’e seida’uk deside buat ida, hodi firmeza hein de’it kandidatu sé-sé mak atu mosu hafoin foti desizaun ba eleisaun prezidensiál atu bele depozita konfiansa.
Publikasaun imajen kandidatu prezidente ne’ebé mak sei iha, hafoin internál UDT konvoka reuniaun ida bele foti desizaun reprzenta UDT nia lian, atu apoiu ba sé mak merese sai Prezidente Repúblika.
“Tanba atu sai Prezidente Repúblika tenke sai aman ba nasaun, hakruuk halo buat hotu tuir konstituisaun,” nia dehan.
Sekretáriu Jerál ne’e hateten, UUDT hakarak haree imajen figura ne’ebé mundu mós kuñese no deposita konfiansa durante ne’e no ba ema ida-ne’ebé tenke independente hodi nune’e hala’o buat hotu ho imparsiál.
“Ami laiha kandidatu ba Prezidente Repúblika tanba seidauk preparadu tanba ami hanesan partidu bo’ot mezmu hetan asentu Parlamentár ho kadeira ida no partidu halo istória ne’ebé ami haree uluk prontu ba eleisaun Parlamentár tuir mai,” Francisco David hateten.
Tanba ne’e, preparasaun ne’ebé partidu agora halo sorumutu reunifikasaun ho antigu UDT-ista sira halo esforsu makaas tebes iha territóriu tomak.
Aleinde forma estrutura iha baze tanba antigamente UDT ho estrutura metin no pesoál iha dirasaun nasionál limitadu tebes, nune’e tenke tun ba baze halo konsolidasaun hodi bele tuir eleisaun Parlamentár, bele la’o mesak hodi konkista eleisaun.
Konsolidasaun iha baze, nia hateten, oinsá rekoilla militante UDT hatudu mós programa partidu nian ba nasaun oinsá povu ne’e sai duni hosi nakukun ba naroman.
Prezidente Repúblika
Iha Konstituisaun RDTL, iha Títiulu II, kona-ba “Prezidente Repúblika” iha Kapítulu I (Estatutu, Eleisaun no Nomeasaun), iha Artigu 74 (Definisaun) hateten, 1) Prezidente Repúblika mak Xefe-Estadu, símbolu no garantia independénsia nasionál no unidade Estadu nian, no instituisaun demokrátika sira-nia funsionamentu regular, no alinea 2) haktuir Prezidente Repúblika mak Komandante A’as liu Forsa Armada nian.
Iha Artigu 75 (Elejibilidade) esplika, 1.) Bele tuir kandidatura ba Prezidente Repúblika sidadaun timor-oan sira-ne’ebé, iha ilas hotu tuirmai ne’e: a) Sidadaun nanis; b) Iha tinan mínimu 35; c) Ho kapasidade di’ak; d) Ne’ebé hetan proposta hosi sidadaun hili-na’in mínimu nain rihun lima (5.000).
Iha alinea 2) esplika, Prezidente Repúblika kaer mandatu to’o tinan lima nia laran no ninia knaar ramata bainhira Prezidente foun simu pose, no alinea 3) hateten Prezidente Repúblika nia mandatu bele hetan renovasaun dala-ida de’it.
Iha Artigu 76 kona-ba “Eleisaun” ne’e iha alinea 1) hateten, Atu sai Prezidente Repúblika, sei hili tuir sufrájiu universál, livre, diretu, sekretu no ida-idak, alinea 2) haktuir Eleisaun Prezidente Repúblika nian banati tuir sistema manán ho votu barakliu hosi votu hotu-hotu ne’ebé válidu, la sura votu ne’ebé la válidu.
Iha alinea 3) esplika, Bainhira kandidatu sira hetan votu hanesan, sei hala’o fali eleisaun dala ida tan, liutiha loron tolunulu (30) hosi loron votasaun ida foin liubá kotuk, no iha alinea 4) hateten Iha eleisaun daruak, kandidatu na’in-rua (2) ne’ebé hetan liu votu no la hasai sira-nia kandidatura mak bele tuir.
Notísia Relevante: STAE-CNE lansa resensiamentu eleitorál ba preparasaun eleisaun prezidensiál 2022
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes