DARWIN, 10 setembru 2022 (TATOLI)—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos Horta, konsidera vida finanseira Timor-Leste depende mós ba produsaun mina no no gás naturál likifidu (LNG, sigla inglés).
“Reveladór komplesidade téknika boot, komplesidade enjeñaria, no seguransa. Biliaun $1 resin ba de’it infraestrutura ida-ne’e, la konta ho pipeline. Infraestrutura ne’e menus kustu no menus komplexu,” PR Horta hateten iha ámbitu vizita plantasaun no instalasaun LNG, iha empreza Santos, iha Darwin, Austrália, sábadu ne’e.
Hafoin halo vizita, Xefe Estadu nota katak la’ós fasil atu harii infraestrutura hanesan instalasaun LNG tanba liga ba teknolojia a’as, meiu ambiente, no natureza.
“Ita iha rejiaun mundu sísmika nian. Portantu, buat ne’ebé totalmente imprevízivel. Dalaruma supreza naturál, laiha defeza posível. Tanba ne’e, iha parte seluk, bainhira ita ko’alia kona-ba ida-ne’e, hanesan operasaun liga ho Bayu-undan no seluktan, kiik-oan kompara ho Greater Sunrise ne’ebé sei boot liu ida-ne’e. Ita imajina ida-ne’e iha Beaço, Natarbora, talvez boot liután,” nia akresenta.
Notísia relevante: ANPM-Santos asina entendimentu kaptura no armazena karbonu iha Bayu-undan
Maski nune’e, PR otimista, ein termu benefísiu bele lori ba Timor-Leste biliaun $50 iha faze dahuluk bainhira hahú fa’an gás no seluk tan ne’ebé mak rezulta hosi indústria petrolíferu.
“Maibé, hela mós iha ita-nia rain, ekipamentu sira ne’e hotu, ne’ebé mak loron ruma hela iha Timor-Leste,” nia tenik.
Fundu petrolíferu maihosi kampu Bayu-undan, prosesa liuhosi LNG no fa’an ba kliente, hafoin osan ba Timor-Leste.
“Osan sira ne’e ita uza hodi investe iha Dili, Baucau, Same, eletrifikasaun, bolsa estudu ba estudante sira, osan ba veteranu sirano seluk tan. Bayu-undan atu maran daudaun ona maibé Santos atu monta ona ekipamentu balun iha Portu Tibar para fásil ekipamentu sira ne’e parese boot liu iha Ázia nune’e mós iha mundu,” Xefe Estadu dehan.
Kampu Bayu-undan fó ona benefísiu signifikante ba sosiál ekonómiku Timor-Leste nian, ne’ebé kontribui ona biliaun $21, emprega timor-oan 500.
Daudaun Santos investe ona millaun $200 iha tinan 2021 iha kampu Bayu-undan no bainhira kampu petrolíferu ne’e desmantela tanba laiha ona produsaun mina no gás, maka sei investe kapturasaun karbonu (CCS, sigla inglés) ne’ebé hanesan projetu boot liu iha Ázia Pasífiku.
Jornalista : Rafy Belo
Editora : Julia Chatarina