DILI, 25 janeiru 2023 (TATOLI)–Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmado Amaral, konsidera edukasaun Timor-Leste atu garante kualidade ida di’ak ba joven sira ninia futuru presiza halo armonizasaun ba kurríkulu inklui lei baze ba edukasaun, tuir kondisaun no situasaun país ida-ne’e nian.
Notísia Relevante: Loron internasionál edukasaun: Komisaun G husu Governu fo formasaun ba manorin na’in
Reitór Adolmando Amaral hato’o ninia deklarasaun relasiona ho komemorasaun loron mundiál ba edukasaun ne’e katak buat ida ne’ebé presiza atu armonia edukasaun iha nasaun Timor-Leste ne’e maka kurríkulu.
Nia dehan, kurríkulu edukasaun iha Timor ne’e tenke dezeña tuir duni situasaun no kondisaun iha rai ida-ne’e nian depois mak akompaña ho kurríkulu hosi nasaun sira seluk tuir rejiaun ne’ebé TL hola parte ba. atu nune’e jerasaun foun sira bainhira sai ba nasaun seluk ema bele uza.
“Tempu ona ita tenke armonia ita nia kurríkulu iha edukasaun ne’e inklui mós lei baze da edukasaun, atu nune’e bele fó espasu hodi akomoda tan buat balun tuir kondisaun país ida-ne’e nian,” Reitór UNPAZ ne’e hateten ba Agência Tatoli realsional ho komemorasaun loron Mundiál Edukasaun ne’ebé mundu selebra kada 24 janeiru, iha kampus UNPAZ, kuarta ne’e
Nia dehan, durante ne’e kurríkulu edukasaun iha TL ne’e dala barak liu foku ba siénsia de’it maibé ba prosesu prátika menus tebes.
Haree ba situasaun sira-ne’e mak fanu ema hotu ne’ebé iha responsabilidade hahú hosi ensinu báziku ba to’o ensinu superior, tenke hanoin ona labele fó de’it siénsia maibé iha kurríkulu ne’e tenke apoiu mós ho matéria pratika sira, atu nune’e ba futuru estudante sira bele kria rasik kampu traballu ba sira nia-an.
Ho nune’e, nia dehan, estudante sira bele hatoman an hodi lori teknolojia ne’e sai família ida ho sira. liuhosi kriasaun fasilidade laboratóriu ruma kompleta ho fasilidade sira atu bainhira sira finaliza iha kursu ka eskola sira-ne’e, sira hatene ona saida mak atu halo ba sira nia-an
Reitór ne’e rekoñese katak Governu prepara ona kondisaun hodi kria ona sentru ruma maibé seidauk sufisiente tanba joven barak forte iha siénsia hahú hosi ensinu báziku ba to’o ensinu superior tanba sira apreende.
Maibé, nia hateten, ko’alia kona-ba prátika Timor-Leste menus tebes iha fasilidade prátika sira-ne’ebé adekuadu, tanba ne’e presiza iha balansu atu nune’e bele fó kontribuisaun ba setór públiku no setór privadu sira.
Nia hato’o ninia observasaun katak loron mundiál ba edukasaun ne’e atu halo ema hotu liu-liu sira-ne’ebé iha responsabilidade boot ba asuntu edukasaun hahú hosi ensinu báziku to’o ensinu superiór tenke halo ezame konxiénsia, atu haree edukasaun iha nasaun Timor ne’e hahú hosi ensinu báziku ba to’o ensinu superiór ne’e ninia progresu to’o iha ne’ebé ona.
Edukasaun ne’e nu’udar razaun ida atu fó hanoin ba timoroan hotu liu-liu ba ema-ne’ebé asume responsabilidade iha área edukasaun ne’e atu hanoin hikas katak depois restaura tiha independénsia tinan 20 ona, polítika di’ak saida mak implementa ona atu lori edukasaun iha Timor ne’e atinje ninia progresu ida di’ak no kualidade.
Nune’e mósm oinsá atu haree hosi kondisaun mínima ba iha asuntu edukasaun, infraestrutura bázika, rekursu umanu, fasilidade sira-ne’e presiza iha avaliasaun ruma atu nune’e bele termina ona buat foun ruma iha future, saida mak presiza atu halo no hadi’a hodi bele lori edukasaun iha Timor ne’e bele sai di’ak liután.
“Ha’u hanoin ita iha ona kondisaun maske la di’akliu maibé ita bele iha uitoan ona. Pelumenus, ita bele utiliza hodi la’o tuir dinámiku edukasaun ne’ebé mak la’o iha nasaun sira seluk. Ita apreende hosi sira, ita mai ajusta fila-fali iha Timor tuir ita-nia kondisaun, atu nune’e ita bele hatama buat foun balun iha ita-nia kondisaun,” nia hateten.
Durante ne’e, tuir nia, iha problema lubuk ida mak edukasaun iha TL enfrenta hahú kedan hosi ensinu báziku ba to’o ensinu superior, ezemplu hanesan sei iha estudante iha fatin balun ne’ebé sei tuur iha rai hodi tuir prosesu ensinu aprendizajen.
“Ida-ne’e realidade ne’ebé akontese duni. Kondisaun eskola ladi’ak, anin sobu eskola, udan tama, fasilidade ladi’ak, rekursu umanu menus, referénsia menus, entaun sai obstákulu no difikuldade boot ba jerasaun sira atu hetan edukasaun ida edukadu, nune’e labele garante sira atu hetan futuru ida di’ak,” nia dehan.
Tanba ne’e, nia husu ba entidade hotu ne’ebé asume responsabilidade iha area edukasaun atu iha tinan 2023 ne’e buka netik modelu di’ak ruma atu dezenvolve edukasaun hosi ensinu báziku ba to’o ensinu superiór.
Ho nune’e, nia dehan, bele garante formasaun ida adekuadu hodi hasa’e kapasidade no koñesimentu iha area oioin ba joven ka jerasaun foun sira.
“Se lae, joven barak mak deside tenke sai ba rai’li’ur hodi buka servisu tanba nesesidade,” nia hateten.
Jornalista : Tomé Amado
Editór : Cancio Ximenes
