iklan

JUSTISA, HEADLINE

Tribunál halo julgamentu foun ba kazu José Bernardo nia mate

Tribunál halo julgamentu foun ba kazu José Bernardo nia mate

Arguidu sira ba kazu joven José Bernardo ne'ebé mate iha sela Komandu PNTL, Caicoli, Díli, tuir prosesu julgamentu iha Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili, tersa (21/01/2025). Imajen Tatoli/Francisco Sony

DILI, 21 janeiru 2025 (TATOLI)—Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili (TJPID), tersa ne’e, halo julgamentu foun ba kazu José Bernardo nia mate iha sela Komandu PNTL Munisípiu Dili, Caicoli, iha tinan 2022.

Tuir akuzasaun Ministériu Públiku katak iha loron  30 setembru 2022, tuku 04:00 madrugada Otl, mosu konfrontu ida iha aldeia 01, suku Caicoli, Postu Administrativu Vera-Cruz, iha-ne’ebé joven sira baku malu, nune’e rezulta joven ida naran Gaudencio kanek grave, tanba hetan baku husi José Bernardo ho nia kolega sira.

Nune’e, iha loron tuirmai, polísia halo atuasaun ba kazu ne’e, maibé atuasaun ne’ebé polísia halo liuhusi identifikasaun ba José Bernardo la tuir prosedimentu legál, tanba detein José Bernardo la tuir tramitasaun prosesuál.

Ho nune’e, Ministériu Públiku konstitui membru PNTL na’in tolu ne’ebé momentu ne’ebá tarde halo identifikasaun no detensaun ba José Bernardo. Membru Polísia Nasionál Timor-Leste ne’ebé sai arguidu mak ho inisiál AAM, TP no TV.

Membru PNTL na’in tolu ne’e, Ministériu Públiku konsidera nu’udár ko-autór ba krime sequestro ne’ebé previstu iha artigu 160 husi Kódigu Penál Timor-Leste, ho forma kostumava, tanba arguidu sira-nia identifikasaun no detensaun la tuir prosesu legál no arguidu sira privativa tiha José Bernardo nia liberdade, nune’e to’o-ikus José Bernardo halo suisida hodi hakotu tiha nia vida iha sela detensaun laran.

Molok halo audiénsia julgamentu ba kazu José Bernardo nia mate, defensór públiku Estaqui Guterres solisita Tribunál koletivu, atu hato’o rekerimentu ba Defensoria Públiku hodi autoriza defensór ida tan mai  Tribunál atu fó asisténsia legál ba arguidu TP.

Tanba, arguidu na’in tolu nia defeza ida de’it, maibé agora defensór públiku hili sai defeza ba arguidu TV, tanba ne’e nesesáriu tebes husu ba Tribunál atu halo pedidu ida ba Defensoria Públiku, para autoriza tan defensór ida hodi fó asisténsia legál ba arguidu TP tuir lei haruka.

Nune’e, bazeia ba pedidu husi defensór Estaqui Guterres nian ne’e, juíz José Escurião, hateten aseita ho pedidu ne’e. Hanesan prezidente juíz ne’ebé dirije koletivu ba kazu José Bernardo nian, José Escurião sei rekere ba Defensoria Públiku nune’e husu autorizasaun ba Defensoria Públiku hodi autoriza defensór ida mai Tribunál hodi fó asisténsia ba arguidu TP.

Durante iha faze produsaun prova ba kazu José Bernardo nia mate, Tribunál koletivu deside rona uluk deklarasaun arguidu AAG nian.

Iha sala julgamentu, arguidu AAG hili direitu ko’alia nune’e arguidu  deklara ba Tribunál katak  akuzasaun ne’ebé Ministériu Públiku akuza ba nia ne’e iha balun loos no balun sala.

Arguidu hateten katak momentu ne’ebá, iha  loron 30 setembru 2022, Gaudencio nia bin ho naran Verdiana bá hato’o keixa iha Polísia Eskuadra Vera-Cruz katak nia alin Gaudencio hetan baku husi José Bernardo no agora baixa ona iha Hospital Nacional Guido Valadares.

Nune’e, hafoin simu tiha denúnsia referida, arguidu AAG nu’udár membru polísia ne’ebé halo kna’ar hanesan investigadór Polísia Eskuadra Vera-Cruz husu autorizasaun ba Komandante Polísia Eskuadra Vera-Cruz hodi bá haree vítima Gaudencio nia kondisaun iha ospitál.

Hafoin hetan autorizasaun husi Komandante Polísia Eskuadra Vera-Cruz,  arguidu AAG ho ekipa patrollamentu bá kedan HNGV hodi haree vítima Gaudencio nia kondisaun, maibé to’o tiha ne’ebá nia la haree vítima tanba momentu ne’e vítima bá ona sala operasaun atu prepara opera ulun tanba vítima nia ulun mak hetan pankada maka’as. Tan ne’e, doutór sira bandu atu polísia haree vítima nia kondisaun.

Haree ba kondisaun vítima Gaudencio nian mak iha loron 30 setembru 2022,  purvolta tuku ida loraik Otl, arguidu AAG hanesan investigadór hamutuk informa ba nia komandante atu bá foti José Bernardo lori bá Polísia Eskuadra Vera-Cruz hodi submete ba prosesu identifikasaun.

Nune’e, komandante Polísia Eskuadra Vera-Cruz autoriza arguidu bá foti José Bernardo iha nia uma aldeia O1, Suku Caicoli.

“Momentu ha’u ho kolega na’in tolu mak bá. Ami bá ko’alia didi’ak ho família. Momentu ne’e, José Bernardo subar iha uma laran, ninia inan mak bolu sai mai no ami tula lori bá Polísia Eskuadra Vera-Cruz hodi submete ba prosesu identifikasaun,” deklara arguidu AA iha sala julgamentu TJPID, Caicoli.

Arguidu haktuir tan katak momentu identifikasaun ba José Bernardo iha Polísia Eskuadra Vera-Cruz ne’e, hetan akompañamentu direta husi nia inan rasik.

Notísia relevante: Kazu mate iha sela polísia, PDHJ konsidera PNTL komete violasaun direitu umanu

Nia dehan, bainhira halo tiha identifikasaun ba José Bernardo, nia halo kedan auto notísia hodi informa kedan ba Ministériu Públiku tuir artigu 5 husi Kódigu Penál Timor-Leste katak bainhira polísia halo identifikasaun tenke informa kedan ba Ministériu Públiku.

Arguidu AAG deklara katak nia halo kna’ar investigadór iha Komandu Polísia Eskuadra Vera-Cruz dezde tinan 2020.

Nia hatutan, haree ba kazu José Bernardo nian ho Gaudencio, ne’e kazu grave uitoan tanba José Bernardo halo kanek Gaudencio to’o baixa, tanba ne’e hafoin halo tiha identifikasaun ba José Bernardo, polísia la haruka nia bá uma tanba nia kazu ne’e grave uitoan. Ho nune’e mak  nia entrega José Bernardo ba nia maluk arguidu TP lori bá sela detensaun komandu PNTL durante oras 12 nia laran hodi submete ba prosesu investigasaun.

Grau kazu José Bernardo  hasoru Gaudencio ne’e tama ba kategoria kazu grave, tanba ne’e la nesesáriu atu halo identifikasaun. Maibé, momentu ne’e, polísia halo detensaun ba José Bernardo hodi kontinua prosesu tuirmai.

“Ha’u mak momentu lori José Bernardo entrega ba investigadór Komandu Munisípiu Dili  no ha’u-nia kolega TP mak entrega ba kolega TV hodi lori nia bá sela detensaun. Kona-ba saida mak akontese ba vítima (José Bernardo) iha sela laran ha’u lahatene tanba ha’u bá entrega de’it depois ha’u-nia maluk mak lori bá,” nia deklara.

Nia haktuir, iha 30 setembru 2022, tuku hitu kalan Otl, mak nia simu telefone husi nia komandante katak José Bernardo ne’ebé nia entrega bá Komandu PNTL Dili hakotu iis ona.

Nune’e, arguidu AAG husi uma mai kedan iha Komandu Munisípiu Dili no nia direta ba haree José Bernado maibé polísia la hatán tanba polísia halo hela investigasaun ba kazu José Bernardo nia mate iha sela.

Hafoin Tribunál rona tiha deklarasaun arguidu AAG, Tribunál marka fali julgamentu ne’e ba loron 18 fevereiru tuku 14:00 Otl hodi kontinua rona arguidu TP nia depoimentu.

Audiénsia julgamentu ne’e prezide husi juíz koletivu kompostu José Escurião, Afonso Carmona no juíza Francisca Cabral, Ministériu Públiku reprezenta husi prokuradór Adérito Tilman, vítima José Bernardo reprezenta husi asistidu Elídio no Adelina, arguidu sira hetan asisténsia legál husi defensór públiku Estaqui Guterres no Juvinal Yenes Freitas.

Jornalista: Natalino Costa

Editór: Xisto Freitas da Piedade

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!