DILI, 14 Fevereiru 2025 (TATOLI) – Governu autoriza, iha reuniaun Konsellu Ministru foin lalais ne’e, realizasaun despeza husi Orsamentu Jerál Estadu ho montante millaun $166,5 ba Eletrisidade Timor-Leste (EDTL, E.P).
Montante ida-ne’e ho objetivu atu garante rekursu nesesáriu ba EDTL, entidade ida ne’ebé superviziona husi Ministériu Obra Públika, hodi garante fornesimentu enerjia elétrika iha territóriu tomak, servisu públiku ida ne’ebé esensiál ba populasaun no ekonomia país nian.

Komisáriu Ezekutivu Servisu Korporativu EDTL, Júlio Gonçalves, esplika katak montante millaun $166,5 ne’ebé EDTL simu liuhusi transferénsia públika ne’e sei transfere uluk 55% ka millaun $83 atu ezekuta depois hotu mak halo fali transferénsia daruak nian.
Progresu servisu EDTL
Tuir dadus husi EDTL, progresu husi projetu eletrisidade no seluk tan ne’ebé hahú husi Juñu 2023 to’o Dezembru 2024 iha 13 mak hanesan Programa Eletrifikasaun Suku, to’o Dezembru 2024, finaliza ona projetu iha suku 38, iha aldeia 174 no abranje uma-kain 9.405.
“Volume serbisu liña média tensaun 283.1KMc, baixa tensaun 428.92KMc, rásiu eletrifikasaun nivel suku 99,7% no hela suku ida mak konstrusaun la’o hela no sei konklui fulan tolu mai”, dokumentu ne’e informa.
Ba Programa Eletrifikasaun Komunitáriu abranje aldeia 76 ne’ebé benefisia uma-kain 4.209 ho volume serbisu média tensaun 83.45KMC no baixa tensaun 150.5KMC. Enkuantu iha aldeia 34 nia programa sei la’o hela ka eletrisidade seidauk lakan, maibé sei benefisia família 2.259.
Kona-ba Programa Enerjia Rurál ka Instalasaun Painél Solár iha suku izoladu iha postu administrativu 11, iha suku 21, ne’ebé fó vantajen ba família 1.091.
Ba Projetu Iluminasaun Públiku nian mak solar street light hamutuk unidade 161, ne’ebé monta ona husi Tasi-Tolu to’o Rotunda Nicolau Lobato, Aitarak-Laran bá Minitériu Finansa, Elemloi no Motaél. Unidade 87 instala husi Tíbar to’o St. Paulo Tasi-Tolu no unidade 12 iha Kristu Rei.
Aleinde ne’e, ba Projetu Upgrade Subestasaun nian mak finaliza obra Enjeñaria, Aprovizionamentu no Konstrusaun (EPC, sigla inglés) ba instalasaun 20MVA transformadór iha subestasaun Likisá no benefisia ba Portu Tíbar tuir akordu ho Governu.
Kona-ba Konstrusaun Subestasaun Komoro no Rede Transmisaun nian ba EPC ne’e halo ona konstrusaun 120MVA, kompostu husi unidade tolu, ne’ebé kada iha 40MVA ho ninia asesoria sira inklui sistema SCADA. “EPC ba rede transmisaun 150KV ho distánsia pur volta 5km ho double sirkuit. Progresu sei la’o hela, tanba lansamentu iha 09 Janeiru 2025 no sei konklui iha fulan 15 mai oin”, dehan.
Ba Projetu Melloramentu Liña Distribuisaun nian iha Dili no munisípiu sira antes vizita Papa Francisco halo melloramentu liña MT 1,455KMC no BT 7,510KMC iha Dili-Raikotu, Madohi-Tasi-tolu, Koléjiu Madre Saleziana, Rotunda PNTL, Igreja Ai-Mutin/Zita Plaza, DHL Lurumata, Loja Diliana, Embaixada Austrália Fatuhada, área Timor Post Madarin, sede suku Motaél, Nunsiatura, Ibar-Dioseze Maliana, no Melloramentu ba liña baixa tensaun iha área sira seluk iha munisípiu Dili hamutuk 20.735KMC.
Kona-ba Projetu Upgrade ba Sistema Pulsa Elétrika nian mak husi STSI1 ba STSI2 konklui ona no funsiona ho di’ak ne’ebé uluk kontrolu husi ITRON no agora EDTL mak konstrola no upgrade kontadór prepagu liu unudade rihun 180 iha Timór laran tomak.
Tuirmai mak ba Projetu Konstrusaun Torre Alta Tensaun 150KV mak halo rekonstrusaun torre N75&N76 sesaun Likisá-Maliana no rekonstrusaun torre N79, N80 &N81 sesaun Kasa-Suai no rekonstrusaun torre N70 no N72 seksaun Kasa-Suai.
Ba Projetu Instalasaun Kontadór Prepagu hahú Juñu 2023 to’o Dezembru 2024, EDTL halo ona instalasaun kontadór prepagu hamutuk 87.431.
Kona-ba Dijitalizasan Liña Distribuisaun iha Dili nia prosesu verifikasaun dokumentu ba DMIS no DAS iha Ajénsia Dezenviolvimentu Nasionál konklui no aprova ona iha Konsellu Administrasaun Fundu Infraestrututra (KAFI) no sei submeter ba Komisaun Nasionál Aprovizionamentu hodi loke konskursu públiku iha 2025.
Dokumentu ne’e sita katak Reabilitasaun Liña Distribuisaun hodi dijitaliza iha Dili daudaun ne’e nia avaliasaun konkursu iha hela Komisaun Nasionál Aprovizionamentu.
Planu EDTL nian ba futuru
Planu EDTL nian ba futuru mak halo konstrusaun 72-85MW Solar PV iha Laleia-Manatutu, ne’ebé hahú iha Juñu ka Jullu 2025, konkursu no konstrusaun Solar PV 2MW, BESS 2MWhr iha Ataúru 2025, konstrusaun CBM ba deskarregamentu kombustivel iha sentrál Betano.
Aleinde ne’e, halo estudu viabilidade ba enerjia anin (Wind Power) iha Oeleo-Bobonaru no Larigutu-Ossú, ne’ebé halo parseria ho IFC, halo estudu viabilidade ba rede transmisaun 150KV husi Dili-Seloi-Kasa no halo konstrusaun mini subestasaun iha Seloi Kraik, Aileu.
Halo estudu viabilidade hydroeletrico, halo avaliasaun ba fatin potensiál hodi harii tan solár PV mínimu 20-30MW iha munisípiu ne’ebé iha espasu, dijitaliza rede distribuisaun iha Dili, inklui konstrusaun edifísiu ba sistema kontrolu (SCADA) iha Komoro.
Nune’e mós EDTL sei halo iluminasaun públika iha kapitál Aileu, Ermera, Maliana, Ainaru no Ataúru iha 2025, instalasaun iluminasaun públika iha kapitál postu administrativu sira, reabilitasaun ba rede distribuisaun sira ne’ebé liu ona tinan 10 iha munisípiu sira, eletrifikasaun aldeia liu 50 no melloramentu liña MT no BT (Underground Cable) iha Kuluhun to’o terminál Bekora.
Notísia relevante: EDTL no empreza konsórsiu internasionál sira asina PPA iha Marsu
Jornalista: Arminda Fonseca
Editora: Maria Auxiliadora