DILI, 07 Abríl 2025 (TATOLI) – Ajénsia informasaun ofisiál Estadu Timor-Leste, Agência TATOLI,I.P (Institutu Públiku) lansa tan programa foun rua ho naran “TATOLI Hakbesik” no “TATOLI Klarifika”.
“TATOLI Klarifika” refleta ba misaun TATOLI,I.P nian kona-ba sai organizadora funsaun “information clearing house” katak portál ofisiál Estadu nian fó-sai notísia sira ho loloos ba públiku ka klarifika informasaun sira-ne’ebé manipulativu, propaganda (haloos informasaun falsa sira).
“TATOLI Hakbesik” habadak husi “podér lokál no desentralizasaun administrativa”. Programa ne’e realiza hodi akumula opiniaun hotu-hotu hodi hakbesik podér ne’e ba povu, tanba durante tinan barak podér ne’e sentraliza de’it iha Governu Sentrál.
Alende lansamentu programa rua ne’e, iha tempu hanesan Agência TATOLI,I.P mós lansa sistema elektróniku lima hanesan sitema arkivu foto no vídeo, arkivu dokumentu, sistema eletrónika lisensa no sistema eletrónika baze de dadus, hodi garante efetevidade no efisiénsia iha instituisaun.
“TATOLI hanesan ajénsia Estadu ida-ne’ebé tutela iha Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál. Ajénsia ne’e hamriik hanesan mídia estatál ne’ebé fó sai informasaun iha rai laran no rai li’ur. Maske hasoru obstákulu oioin maibé to’o ohin loron nafatin hamriik hodi kontinua transmite informasaun ba públiku”, Prezidente Konsellu Diretivu TATOLI, I.P, Noémio Mateus Soares Falcão, hateten, iha ámbitu lansamentu ne’e, iha edifísiu TATOLI, Faról, Dili, ohin.
Prezidente hatutan, TATOLI hakbesik ne’e, foku ba iha programa polítika Governu nian, hanesan dezentralizasaun poder lokál ba administrativa. Programa TATOLI klarifika ne’e TATOLI hanosu atu klarifika de’it informasaun falsa sira hotu ne’ebé mak sei akontese. Maibé, TATOLI iha matadalan rasik atu regula oinsá mak bele halo klarifikasaun ba asuntu ida-ne’e.
Nia hateten, hanesan mídia estatál, hanesan mós kanál importante ida-ne’ebé mak bele rekolla informasaun hotu-hotu no dezenvolve opiniaun oioin kona-ba prosesu polítika ne’ebé Governu hala’o daudaun.
“No, iha programa TATOLI Hakbesik ne’e rasik, ba oin ami sei iha kontaktu barak liu ho lideransa komunitária sira hanesa administradór postu, xefe suku, sosiedade sívil no públiku tomak, oinsá mak prosesu ne’e atinji tuir meta Governu nian”, prezidente ne’e informa.
Iha fatin hanesan, Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Expedito Dias Ximenes, destaka pontu importante balun atu mídia estatál ne’e bele implementa mak presta informasaun ho kualidade ba públiku, sai fornesedór informasaun ba mídia konvensionál sira no dijitál no hala’o funsaun “clearing-house”.
Tuir sekretáriu Estadu, “TATOLI hakbesik” ne’e refleta ba kompromísu Governu Konstitusionál da-sia, ne’ebé hakarak iha tinan-2026 sei fó atensaun tomak ba iha ita-nia polítika dezentralizasaun poder lokál.
“Tanba ne’e mak IX-Governu hakarak halo Governasaun ne’e besik liu ba iha suku. Governasaun besik ba iha povu. Ne’e iha modelu oioin; modelu direta, no ida fali mak liuhusi meiu komunikasaun sosiál – ida maka, ajénsia notisioza TATOLI”, nia dehan.
Nia aprofunda, Hakbesik ne’e la’ós atu kobertura de’it maibé lori informasaun ho kualidade, signifika TATOLI labele sai hanesan lori issue maibé TATOLI tenke lori faktus. Katak, polítika Governu iha dezentralizasaun, tenke bazeia ba faktus, la’ós haree husi informasaun falsu.
Kona-na “Clearing-house”, membru Governu ho portefóliu serbisu ba Komunikasaun sosiál ne’e hateten, ho avansu teknolojia ohin loron la’ós jornalista ka mídia – komunikasaun sosiál de’it mak prodús informasau maibé ema hotu mós prodús informasaun.
“Informasaun ne’ebé ema prodús ne’e tuir duni faktus no tuir duni realidade iha ita-nia rai kala’e? Tanba ne’e, mídia estatál (TATOLI), tenke sai loloos, matan no tilun ba ema sira-ne’ebé lian-la’ek. Labele, TATOLI hanesan mídia Estadu sai fali hanesan propaganista”, nia fó hanoin.
Iha oportunidade hanesan, Reprezentante Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), António Agosto Guterres, atuál Diretór jerál desentralizasaun Governu Lokál orgullu no apresia ho lansamentu programa husi TATOLI,I.P, entre programa seluk hanesan “TATOLI Hakbesik” tanba korresponde ona ba desentralizasaun nia objetivu haat.
“Lori Governu besik ba povu, TATOLI mós hakbesik ba populasaun, hakbesik ba sidadaun hotu, hodi tranzmiti informasoens relasiona ho polítika no programa Governu ninian”, Diretór ne’e akresenta.
Enkuantu, implementasaun programa rua ne’ebé TATOLI,I.P lansa ne’e bazeia ba Konstituisaun RDTL, Lei Komunikasaun Sosiál, Kódigu Étika, Estatutu Editoriál, regulamentu internu TATOLI nian, Livru estilu no Matadalan Clearing-house TATOLI nian.
Entretantu, programa sira ne’e lansa diretamente hosi reprezentante MAE, Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, (SEKOMS) no hetan partisipasaun husi lideransa lokál sira hanesan administradór postu, xefe suku inklui estrutura konsellu suku sira.
Notísia relevante:SEKOMS husu Prezidente foun Agência TATOLI, I.P reforsa instituisaun sai fornesedór informasaun
Jornalista: Alexandra da Costa
Editór: Rafael Ximenes de A. Belo